'Mas' Bungalows
van macht. De bewindhebbers waren
vanwege de grote afstand tussen
Amsterdam en Batavia niet in staat om
snel in te grijpen in de gevoerde politiek.
Weliswaar was de visie op de lange ter
mijn afkomstig van de bewindhebbers,
maar de invulling van het beleid werd
meer en meer in Batavia bepaald.
De gemeenschap groeide intussen langs
raciale lijnen op. De eerste wetgeving
met betrekking tot verblijf, huwelijk, et
cetera, slaagde erin een steeds stabielere
samenleving te vormen. Van Diemen
speelde een belangrijke rol bij het tot
stand komen van de eerste 'statuten van
Batavia'.
Van Diemen was de eerste landvoogd
die zijn vrouw Maria van Aelst niet mee
nam vanuit Nederland. Maria woonde al
ruim veertien jaar in Azië. Na de dood
van haar vorige echtgenoot keerde zij
niet terug naar Nederland, maar bleef in
Indië.
Vanaf Maria van Aelst komen de vrou
wen van hoge functionarissen veelal niet
meer uit Nederland, maar uit de immi
granten die hun leven of het grootste
deel daarvan in Indië doorbrachten.
Wetten en bestuursmaatregelen richtten
zich er steeds meer op de Europese
bewoners tot vaste vestiging te dwingen.
Antonio van Diemen raakte uiteindelijk
toch lichamelijk verzwakt door zijn enor
me dadendrang en vroeg de bewindheb
bers om te mogen repatriëren. Toen
uiteindelijk in 1645 de toestemming arri
veerde, was het te laat. Antonio van
Diemen was op 19 april 1645 overleden.
Hij werd begraven in de door hem zelf
gestichte Kruiskerk van Batavia.
Leo van Putten publiceerde vorige maand in Moesson het eerste deel
van een reeks artikelen over gouverneurs-generaal van Nederlands-
Indië. Hieronder nog een korte toelichting.
Ruim honderd jaar geleden, in 1891, verscheen De Gouverneurs- Generaal en
Commissarissen-Generaal van Nederlands-Indië van de hand van M.A. van
Rhede van der Kloot; een overzichtswerk dat met grote moeite en tegen flin
ke kosten nog af en toe in een gerenommeerd antiquariaat te koop is. Soms
duikt het tijdens een veiling op en komt daar, flink geprijsd, onder de hamer.
Waarom zo weinig overzichtswerken van de mannen die, zoals Van Rhede
zegt, 'de eminente waardigheid en importante charge van Gouverneur-
Generaal' hebben bekleed?
Natuurlijk zijn er biografieën verschenen van individuele landvoogden, maar
een toegankelijk overzicht is er sinds Van Rhede niet meer verschenen.
Na een lange periode van worstelen met het koloniale verleden is er inmid
dels weer een sfeer ontstaan waarin ruimte is voor onderzoek naar alle aspec
ten van het koloniale verleden, zowel negatief als positief. Sedert de jaren
tachtig kun je spreken van een zekere renaissance in de belangstelling voor de
geschiedenis van het voormalige Nederlands Indië.
De landvoogden
Een overzicht van de landvoogden biedt een goed aanknopingspunt om de
lange geschiedenis van ambtelijk bestuur in het verre Indië te volgen. Het
geeft ook de mogelijkheid een lijn te ontwaren tussen gouvernementele ambi
tie en menselijk onvermogen. Niet elke landvoogd was immers even sterk en
een ieder legde bovendien accenten die pasten bij zijn karakter.
In de komende maanden publiceren we een korte biografie van enkele land
voogden vanaf Pieter Both tot en met Tjarda van Starkenborg Stachouwer.
Afbeeldingen zijn afkomstig uit de privé-collectie van de auteur en uit het
boeiende Oud en Nieuw Oost-Indiën van Francois Valentijn, aangevuld met
materiaal uit de voormalige Landsverzameling Schilderijen in Batavia, goed
gedocumenteerd en beschreven door mevrouw J. de Loos-Haaxman.
In de korte biografieën proberen we de lijn te volgen van de bestuurlijke
daden van de landvoogden en enig zicht te geven op de menselijke trekken.
Bij de landvoogden uit de vroege periode zullen we met schaarse bronnen
moeten leven.
Overwogen wordt de reeks af te sluiten met de publicatie van een boek, toe
gankelijk voor een ieder die belangstelling heeft voor die ongekend boeiende
geschiedenis van het rijk van Insulinde.
Oproep
Aan u als lezers het verzoek om commentaren in te sturen. Commentaren
die het mogelijk maken het overzichtswerk aan te vullen met reacties van
lezers. Wellicht een laatste mogelijkheid om reacties toe te voegen van die
bevolkingsgroep die de sfeer en adem van het oude Indië nog uit eigen erva
ring kunnen aanvoelen. De auteur, een Hollandse historicus zonder Indische
banden, maar met een brede belangstelling in de Indische geschiedenis, zal
het geschreven commentaar graag bewerken tot een waardige aanvulling op
het overzicht. (LvP)
Overwinteren a.d.
noordkust van Bali bij
BANYUALIT - LOVINA
200 m van zee, helder en veilig.
Ned. management. Ruime kamer met
dito privé toilet, douche en gr. terras.
35,- p.d. per kamer met ontbijt.
Spec, overw. tarief met h.p.
Inlichtingen: 078 - 674 45 26
"INGET MATI" "AD PATRES"
Fa. Johs. Ouwejan Zn.
Noveen St. Clara
44 ste jaargang - nummer 6 - december 1999
ADVERTENTIE
Begrafenis-
en Crematie- Onderneming
Opgericht 1924
ROUWKAMERS
EN ONTVANGKAMERS
AIRCONDITIONED
Kantoren:
Frederik Hendriklaan 7 - Den Haag
Tel. 070 - 355 64 27 (drie lijnen)
Belangrijk: Vraag alleen positieve dingen
Bid 9 dagen het Wees Gegroet bij een
brandende kaars, ook als u er geen zin in
heeft. Vraag 2 dingen die vast onmogelijk
lijken om verhoord te worden en iets wat
u heel erg ter harte gaat. Laat de 9de dag
de kaars geheel opbranden en publiceer
dit bericht. U krijgt wat u vroeg.
N.H.
