sje Sintang aan Kapoeas
rusten tot twee uur, waarna hij weer aan
het werk moet tot vier uur. Hij mag niet
van uw erf af en zo nodig moet hij
gebruik maken van de 'gemakken' van
uw bedienden. Als hij wegloopt, dient u
onmiddellijk de tangsi te waarschuwen.'
'Waarvoor is hij gestraft?' vroeg ma.
'Boenoeh orang,' was het simpele ant
woord. De meeste gevangenen in de
buitengewesten waren afkomstig van
Java en de ervaring leerde dat de neiging
tot ontsnappen heel klein was. Barts
moeder sprak de gevangene aan in het
Javaans, een taal die zij goed beheerste.
Ze vroeg hem hoe hij heette. Blij verrast
keek de man op.
'Darwo, ndoro,' antwoordde hij. Zij
vroeg verder of hij in een klapperboom
kon klimmen, want de kokkie had wat
oude klappers nodig voor het koken.
'Inggih ndoro.'
En zo werd Darwo lid van het huishou
den van Barts moeder. Ze was er wat
blij mee, want niemand kon zo goed met
tuinen omgaan als een Javaan, was haar
mening.
Scliool
Het ldeine plaatsje was een particuliere
school rijk, bestaande uit twee leerlingen.
Bart was er een van, de andere was
Liesje, de oudste dochter van de kapi
tein, de hoogste militair in Sintang. De
onderwijzeres was de 'kapiteinse'. Ze gaf
les via een schriftelijke cursus die
instructies bevatte, hoe les te geven en
hoe de leerlingen te beoordelen op hun
vorderingen. Deze cursus kon worden
besteld vanuit Nederland en was goed
gekeurd door de onderwijsautoriteiten
van het gouvernement van Nederlands-
Indië.
Liesje en Bart waren even oud en zaten
in de tweede Has van de lagere school.
De moeder van Liesje was heel geluHdg
dat er een andere leerling kwam die ze
naast haar dochter kon zetten in de
schoolbank.
Darwo Inreeg toestemming om Bart
omstreeks twaalf uur 's middags van
school te begeleiden naar huis.
Aanvankelijk had Barts moeder geaar
zeld om Darwo deze verantwoordelijke
taak te laten vervullen, maar Willem, zijn
vader, had goede berichten over Darwo
gelcregen toen hij informeerde naar de
staat van dienst van de man. De moord
die hij gepleegd had, was een afstraffing
geweest voor een jongere Javaan die
Darwo's jonge vrouw had willen verlei
den. Volgens de adat verdiende Darwo
wel straf, maar waren er 'verzachtende
omstandigheden'. Bovendien was hij na
zijn daad niet gevlucht, maar had zich
zelf aangegeven. Toen hij naar Sintang
was overgeplaatst, zat tweederde van zijn
straf er al op.
Drenkeling
Enkele weken nadat hij bij Barts moeder
in dienst was gesteld als tuinjongen,
deed zich in het ldeine garnizoen iets
voor waardoor Darwo in aanmerldng
kwam voor verdere verlichting van zijn
straf.
Op een ochtend, het zal rondom elf uur
zijn geweest, ging het er vrolijk aan toe
op een van de vlotten aan de rivieroever.
Plotseling echter gilde een van de vrou
wen. Uit de kreten die daarop volgden,
kon Darwo opmaken dat iemand te
water was geraakt. Darwo, bezig op het
voorerf, bedacht zich geen ogenblik. In
luttele seconden sprong hij op het vlot
en maakte een van de sampans los. Het
slachtoffer was intussen een goede dertig
meter met de stroom weggevoerd. Ze
kon niet zwemmen. Voordat Darwo de
eerste pagaaislag in haar richting kon
maken, verdween ze al een keer geheel
onder water. Met enkele ltrachtige
pagaaislagen kwam Darwo langzij de
drenkelinge, die hij in één beweging uit
het water trok. Hij legde haar op haar
buik en na een felle duw op haar rug
braakte ze een grote golf rivierwater uit.
Daarna werd ze als een zielig hoopje
mens naar de polildiniek van de tangsi
gebracht.
Bart had de hele scène van de kant
gevolgd. Hij was vooral geïmponeerd
44 ste jaargang - nummer 8 - februari 2000
37
