het meer van Tondano komt, dwars
door Tondano stroomt en bij Manado
uitmondt.
In deze rivier zijn drie watervallen; vroe
ger een bezienswaardigheid, nu niet
meer toegankelijk omdat ze gebruikt
worden voor turbines die de hele
Minahasa van elektriciteit voorzien. In
mijn jeugd had alleen Manado elektrici
teit, daarbuiten werden de huizen ver
licht met lampoe templeks en
stormkings (hogedruk petroleumlam
pen), die voor het aansteken opgepompt
moesten worden.
Van de eerste waterval, de grootste van
de drie, is het wel erg jammer dat die
aan de vooruitgang opgeofferd is. Langs
deze weg konden we, evenals op een
paar andere plaatsen in de Minahasa,
ondergrondse gangen zien, tijdens de
oorlog door de Japanners aangelegd om
te schuilen voor de geallieerde luchtaan
vallen.
I)e rjalïalele
Een groep van zes studenten komt ons
op een dag ophalen met een busje voor
een tocht door de Minahasa. Ik spreek
met de jongelui Melayu Manado, Cobi
Indonesisch en Dorine Engels. In een
dorpje onderweg zien we een mensen
menigte. We stappen uit en zien dat er
een kebesaran groep optreedt. Een
groep wild uitgedoste mannen die op
straat onder het slaken van wilde kreten
de Tjakalele, een Minahasische krijgs
dans uitvoert. Het is een opwindend
tafereel. Na afloop bieden we elk van de
dansers een sigaret aan, waarop ze nog
een paar danspassen ten beste geven.
We hebben niet elke dag uitstapjes
gemaakt. Dorine en ik maakten ook
enkele fietstochtjes in de omgeving van
Tondano, op de hoogvlakte van
Tondano, die door bergen omringd is;
het terrein is vlak, omringd door bergen,
het deed me een beetje aan Bandoeng
denken. Ook bezochten we enkele keren
een warmwater zwembad vlak bij
Tondano en een groot warmwater
zwembad bij Tomohon. Door de vele
vulkanen zijn er veel warmwaterbronnen
in de Minahasa. Verder bezochten we
enkele nog in leven zijnde vrienden van
vroeger.
Deze reis was voor mij een sentimental
journey, een terugreis naar oude herin
neringen. Voor mijn vrouw Cobi, gebo
ren totok, een openbaring, voor onze
dochter Dorine een ontmoeting met een
deel van haar roots. Alle drie hopen we
nog een keer te gaan.
1929. Een bruidspaar in een dorpje in
de Minahasa. De dames met hoed en
lange kousen zullen waarschijnlijk de
getuigen zijn geweest. Na de huwelijks
voltrekking in de kerk was er een groot
feest in het huis van de bruid.
De tafels stonden vol heerlijke
gerechten, terwijl de glazen werden
volgeschonken met sagoeer.
Na de maaltijd zullen de gasten niet
lang gewacht hebben met... dansi-
dansi.
Poentjak
Hier staat de familie Angkuw uit Bogor.
Ze waren op vakantie ergens in de
Poentjak. Deze foto uit 1938 is gemaakt
voor een restaurant of hotel waarvan de
naam mij onbekend is. Zijn er mensen
die meer kunnen vertellen over deze
foto's?
Reacties aan: Ellen Sundah,
Cipinang Jaya, Blok T 78,
Jakarta 13410, Indonesië.
44 ste jaargang - nummer 9 - maart 2000
25
