'Het zijn mensen die de geschiedenis maken..!
Ming Govaars-Tjia:
jljJ
'i"i I
Wé
ajZdA5, 0
Er waren ook bijzondere HCS-en. Dit is de rooms-katholieke HCS in
Bandjermasin, op 3 augustus 1933. Het schoolgeld was één gulden per maand.
Tekst: Marjolein van Asdonck
'Ik heb geprobeerd me niet te ver
schuilen achter geleerde woor
den', zegt Ming Govaars als we
haar opbellen. Ming Govaars
heeft een proefschrift geschreven
waarin zij duidelijk aanwezig is
als verteller en de lezer aan de
hand neemt door de geschiedenis.
'Ik voelde mij zo betrokken dat ik
soms dagen moest nadenken of
een woord wel de lading had die
ik bedoelde', vertelde ze al eerder
in het NRC.
Ming Govaars-Tjia, een peranakan-
Chinese, werd in 1922 geboren in
Padang. Omdat zij al vroeg mee moest
helpen de kost voor het gezin te verdie
nen, kon zij haar schoolcarrière niet
voortzetten. Dit heeft zij vijftig jaar
later ruimschoots ingehaald. Via een
mondeling toelatingsexamen kwam ze
terecht op de universiteit van Leiden en
studeerde Sinologie, Wijsbegeerte en
Kunstgeschiedenis. Op 77-jarige leeftijd
is zij gepromoveerd, afgelopen decem
ber, op het proefschrift Hollands onder
wijs in een koloniale samenleving. De
Chinese ervaring in Indonesië 1900-1942.
leruglioudenu
Govaars-Tjia beschrijft in haar boek het
voortdurende getouwtrek tussen het gou
vernement en de Chinese lobby om onder
wijs. (De term Chinezen hield voor het
gouvernement zowel de totok- als perana-
kan-Chinees in.)
De Nederlandse regering toonde zich zeer
terughoudend in het oprichten van Chinese
scholen, hoewel de leergierigheid groot was
onder de Chinese bevolking in Indië.
Omdat de Nederlandse regering zwaar te
kort schoot in haar aanstalten om de
Chinezen onderwijs te verschaffen, en
Chinese kinderen van overheidswege uit
gesloten waren lessen te volgen aan
gouvernementsscholen met Nederlands
als voertaal, zochten de peranakans aan
sluiting bij de totok-Chinezen en richtten
zij zich meer en meer op China.
De belangrijkste confucianistische ople
ving begon met de oprichting van de
Chinese vereniging Tiong Hoa Hwe
Koan, te Batavia in 1900, net toen de
pacht werd afgeschaft. Met het pachtstel
sel verdween de economische zekerheid
van de peranakans in Indië. Zij werden
gedwongen hun positie te herbezinnen.
Op zoek naar oplossingen, vonden ze heil
in een nationalistische impuls afkomstig
uit China. De Tiong Hoa Hwe Koan
voorzag in de grote onderwijsbehoefte
door de oprichting van scholen. Deze
scholen waren Chinees nationalistisch,
boden modern onderwijs met het Chinees
als voertaal en streefden naar Engels of
Nederlands als tweede taal.
I lollaiuli l icatie
Dit schoot echter het gouvernement in
het verkeerde keelgat. Het Chinese natio
nalisme, de pan-Chinese beweging en de
zogenaamde 'resinificatie' van de perana
kans ervoer zij als zeer bedreigend. Een
oplossing die het gouvernement had kun
nen aandragen - daarmee had ze zich van
haar angst kunnen verlossen - was dat ze
aan de roep van de Chinezen om de wet
telijke status van Europeaan te verkrijgen,
net als de Japanners in 1899, had voldaan.
Dat was hun grootste grief.
Maar doordat die status uitbleef, bleven
de peranakans onzeker waar zij zich op
moesten richten. Lag hun toekomst in
Nederlands-Indië of in China? Het
Nederlandse gouvernement wilde de
Chinezen onder controle houden en
stemde daarom in met de oprichting van
de Hollands-Chinese Scholen (HCS-en)
in 1908, met het Nederlands als voertaal.
Zo probeerden zij de afstand tussen de
peranakan- en de totok- Chinezen zo
groot mogelijk te houden. Hollandificatie
in de strijd tegen de resinificatie. Een
andere stap van het gouvernement was
om de peranakans in 1910 tot Nederlands
onderdaan te maken, zij het zonder
dezelfde rechten. Hierdoor werd het
onderwijs op de HCS voor peranakans
aantrekkelijker dan onderwijs op de Tiong
Hoa Hwe Koan-scholen. Uiteindelijk heb
ben de HCS-en tot 1942 bestaan. Ze
waren zeer populair, ook al stonden ze
misschien wat ver af van het leefmilieu en
de gedachtewereld van de leerlingen.
Het boek van Ming Govaars-Tjia is een
prettig geschreven, begrijpelijk proef
schrift, waarin de betrokkenheid van de
schrijfster stimuleert tot lezen. 'Het zijn
mensen die de geschiedenis maken', zei ze
aan de telefoon.
Mensen als Ming Govaars-Tjia.
Hollands onderwijs in een koloniale
samenleving
De Chinese ervaring in Indonesië
1900-1942
door Ming Govaars- Tjia
De Vijver: 299 pag. (paperback)
ISBN 90 76224 137
prijs f 49,50
44 ste jaargang - nummer 9 - maart 2000
29
