r1
Nostalgia
Tekst: M. Schoen
'Zijn handen speelden met het
zacht stromende bruine kaliwater,
terwijl hij ietwat dromend over de brede bedding van de Progo keek. Warm was het op dit vroege mid
daguur, op het einde va>i de droge tijd, bijna windstil. In de verte stond daar, half in de wolken, maje
steitelijk, de bijna zuivere kegel van de Soembing.'
Zo begint Jan Kleevens zijn boek
Pangkie, een Indische roman. Het
verhaal pakt direct en dwingt tot
verder lezen. Als een film rolt het leven
van hoofdpersoon Pangkie in
Nederlands-Indië aan je voorbij.
Levensecht speelt zijn leven en dat van
zijn familie je voor ogen. Ongelooflijk,
dat zo lang na Nederlands-Indië
iemand dat nog zo gedetailleerd kan
beschrijven.
Doorzettingsvermogen
Pangkie, een Indische jongen afkomstig
uit het KNIL-milieu, blijft met zijn
moeder, broer en zusje buiten de
Japanse interneringskampen. Niet meer
naar school en baantjes in een sigaren
fabriek en als 'automonteur' houden
hem in die tijd bezig. Denk echter niet
dat hem niets is overkomen. Hij
belandt zelfs in de strafgevangenis
Ngawi en krijgt slaag van de
Kempeitai, waar hij overigens vrij ont
spannen over kan vertellen.
Glimlachend lees je over zijn eerste
escapades op het terrein van de liefde
en over hoe hij na het 'vrije' leventje
de draad van het naar school gaan
weer oppakt. Tegelijkertijd krijg je
bewondering voor zijn doorzettings
vermogen.
In het tweede deel van het boek stu
deert Pangkie geneeskunde in
Nederland, met in zijn achterhoofd de
bedoeling om zich later weer in de
tropen ten dienste te kunnen stellen.
Getrouwd en wel wordt de 'kleine
Indo-jongen' na zijn studie als arts uit
gezonden naar Nieuw-Guinea. Hij
vestigt zich met vrouw en vier maan
den oude zoontje in Kaimana. Later
gaat hij als Health-professor tal van
tropenartsen begeleiden en woont hij
in Singapore en Hongkong.
In 1969 keert Pangkie voor het eerst
terug in Indonesië. Na voor zijn werk
allerlei bezoeken te hebben afgelegd,
gaat hij in zijn eentje op 'nostalgia'
tour. In Magelang, de plaats waar hij
zijn jeugd doorbracht, loopt hij
rechtsaf de Bajeman in.
'Een golf van herinneringen spoelde
over hem heen... het was bijna een
religieuze ervaring. Elk huis herkende
hij, daar was het weggetje naar de
Progo. Langzaam, als in een proces
sie, liep hij de straat uit. Ai, daar was
de zijweg naar de sigarenfabriek, en
jawel die was er nog, met dezelfde
poort, daar was de gevangenis en het
huis van mevrouw Palland, Moesje...
de bougainvilles stond er nog. Op dat
punt keerde hij zich even om, hij
miste iets, maar wat dan? Het bleef in
hem zeuren... de spanning bleef aan
houden... hij voelde zijn overhemd nat
worden van de transpiratie, die nu
van zijn gezicht gutste... Bij het
straatje dat Kedjoeran verbond met
de hogere weg langs de kerk ging hij
even op de stoep zitten... daar naar
boven en dan linksaf was de
Kempeitai en de herinnering aan dat
genadeloze pak slaag dat hij toen had
gehad maakte ook zijn gemis kenbaar.
Ja, DAT miste hij, zijn eigen bangsa,
zijn eigen vrienden van voor, tijdens
en na de oorlog! Hij kon zijn emoties
niet kwijt, hij kon alleen tegen zichzelf
praten. En plotseling voelde hij zich
vreselijk eenzaam.'
's Avonds op zijn hotelkamer draaide
zich nogmaals in zijn geest alles af wat
hij die dag had meegemaakt, vooral
had gezien. Bij elk beeld kwam de situ
atie van vroeger bij hem boven en weer
overviel hem het trieste gevoel, dat hij
er met niemand over kon spreken.
Misschien zou het helpen als hij de
namen van zijn vrienden van toen eens
zachtjes voor zichzelf uitsprak en dan,
als het ware aan hen zou vertellen wat
hij gezien had.
'Nee, hij zou het aan één persoon ver
tellen en hij koos daarvoor Karei, want
met hem had hij toch het meest
beleefd. En op de rand van het bed zit
tend en zich inbeeldend dat Karei in de
gemakkelijke stoel zat, begon hij te ver
tellen, zachtjes voor zich uit sprekend.'
Een van het begin tot het eind boeiend
boek, een vlot verteld 'autobiografisch'
verhaal. Een boek waarin de Indische
Nederlander veel zal herkennen, gevoe
lens die hij zal delen met Pangkie. De
niet ingewijde lezer geeft het boek een
voortreffelijk inzicht van 'hoe het leven
eens was in Indië'. Jammer dat het
boek in een kleine, magere letter
gedrukt is, dat komt de leesbaarheid
(voor de wat oudere lezer) niet zo ten
goede.
Verkrijgbaar bij Van Stockum Boek
verkopers in Den Haag, 070 -365 68 08
en bij Moesson in Amersfoort,
033 - 4 611 611.
Pangkie
Een Indische roman
Eigen beheer: 414 pagina's (paperback)
ISBN 90 804738 1 2
prijs 38,00 (excl. verzendkosten)
44 ste jaargang - nummer 9 - maart 2000
)p!eidiiigsschool, Magelan
Ma^elang'
Herkenning'
35
