Xemoe lawaR
Tekst: Josta Piette
Wie kent liet niet: temoe lawak. Als
meisje, geboren in Indonesië, ontkwam
je er met aan. Acker niet als je een
moeder had, die heil zag in kruiden.
Iedere maand hetzelfde ritueel.
Als enig meisje in ons gezin werd ik heel
streng gecontroleerd. De eerste dag van
iedere 'opoe' wist niet alleen jij hét, maar
hét staarde je ook nog eens in het rood
aan op de HVA-kalender. Niet met zoveel
woorden, maar met een kruisje bij een
datum, dat was al genoeg. Mijn broers
waren zo slim er niet naar te vragen,
maar ik ging door de grond, ja let wel, als
mijn vader met zijn meerkleuren-balpen
met rood een kruisje zette. Als ik stiekem
bij mijn vriendinnetjes op de kalender
keek, zag ik nooit een rood kruisje bij een
datum. Ook met bij mijn Indische vrien
dinnen. Ach, ik wist niet beter.
Niet alleen dit hoorde bij het ritueel, maar
mijn moeder deed ook nog even een duit
in het zakje. Zij maakte voor mij een
drankje. Het drankje werd voor zover ik
het weet gemaal-et van een wortelstok
(koenjit) die in schijfjes werd gesneden en
een citroen die eveneens in schijfjes werd
gesneden. Samen werden ze in water
gekookt. Wellicht zaten er meer Huiden
in. Ik heb het eigenlijk nooit zelf leren
maken, want mijn moeder is jong (56
jaar) overleden. Iedere maand stond het
blauw gewolkt email steelpannetje een
paar dagen op het aanrecht met daarin
het bittere vocht.
Er waren twee lichtpuntjes tijdens het
moeten innemen van dit zeer bittere
drankje. Het ene lichtpuntje was, dat mijn
moeder zelf ook het drankje innam en het
andere lichtpuntje was, dat zij steevast op
de eerste dag, als ik uit school kwam, mijn
lievelingsgerechtje maakte. Dat was nog
warme, gebakken tahoe met een pinda-ket-
jap-sambal sausje. Heerlijk als ik daar aan
terugdenk, zo uit de olie nog nalekkend op
een keukenrol. Als mijn moeder het niet in
de gaten had, was een heel blok tahoe achter
mijn kiezen verdwenen, voordat zij klaar was
met het bakken. Mijn vader werd op die dag
verwend met gado-gado, zijn lievelingsge
recht.
Het is mij na al die jaren duidelijk, dat het
verplicht drinken van deze temoe lawak niet
voor niets is geweest. De buikpijn, de ver
wenste puistjes bleven weg en de dagen gin
gen haast geruisloos voorbij. Tegenwoordig
hoef ik mijn dochter niet op te zadelen met
het bittere drankje. Er bestaat namelijk een
tablet temoe lawak van Singer Natura. Zij is
maar wat blij dat deze tabletten bestaan en
dat er geen blauw gewolkt email steelpanne
tje op het aanrecht staat.
Stichting Indisch Familie Archief, Stadhouderslaan 2, 2517 HW Den Haag,
tel. 070 - 365 09 09, fax 070 - 365 01 93.
Op deze foto is een wit gedek-huisje
afgebeeld. Hij is in februari 1913 in
Soekaboemi genomen door fotostudio
W. Koenecke. Er is niet veel bekend over
deze foto. Wie de man in de karakteris
tieke witte jas toetoep met tropenhelm
is, weten we niet, misschien de trotse
bezitter van het huis?
De indeling van de woning is wel
bekend, want die is op de achterkant
van de foto geschetst: voorin bevond
zich de zitkamer, waarvan een gedeelte
door de deuropening nog zichtbaar is.
Daarachter de slaap- en eetkamer en
helemaal achterin de keuken.
44 ste jaargang - nummer 10 - april 2000
15
