'Mas' Bungalows
BANYUALIT - LOVINA
C oncurrentie
Ook had de firma een goede naam op
het gebied van kerkelijke ornamenten.
Veelvuldig werden voortbrengselen van
kerkelijke kunst vervaardigd. Bijzonder is
de ceremoniemeesterstaf die meegedra
gen werd in grote sacramentsprocessies.
Bij dit alles mag overigens de concurren
tie in Nederlands-Indië zeker niet onder
schat worden. Zo waren in de jaren
twintig een tiental mededingers in de
branche actief: V. Olislaeger Co
(vanaf 1850), Maurice Wolf (vanaf
1894 in Soerabaja, van 1919 tot 1924 in
Batavia), de N.V. Koninklijke metaalbe
drijven van Kempen, Begeer en Vos,
Gerritsen van Kempen (vanaf 1917 te
Weltevreden), N.V. Nederlandsche
juweelen, goud en zilverhandel De
Paarlkroon, Handelsmaatschappij De
Concurrent, Cordesius Zonen,
Khouw Lie en F. Pfister (te
Soerabaja)
Deel ercle generatie
De beide zoons van Eduard van Arclcen
hadden vanaf 1926 een opleiding
gevolgd in Schoonhoven: Herbert van
Arcken tot juwelier en Jozef (Jos) van
Arcken tot horlogemaker. Vanaf 1929
werkte Herbert van Arcken bij de firma
Begeer in Voorschoten.
De zaken gingen niet goed in Batavia,
de wereldrecessie liet diepe sporen na in
heel het economische leven. Hollandse
familieleden van Eduard van Arcken
hadden gewild dat er een economisch
directeur werd aangesteld naast Eduard
van Arcken. Deze bleek een wanbeheer
te voeren en Van Arcken Co ging fail
liet.
Nadat Herbert van Arcken in Holland
hoorde van het faillissement van Van
Arcken Co, keerde hij terug naar
Batavia in 1932 of 1933. Hij nam een
stuk van de boedel van Van Arcken over
Familieportret van de Van Arckens van
rond 1900.
1 Clemens van Arcken, 2 Lucie van
Arcken-Meuser, 3 Daniel van Arcken, 4
Johannes van Arcken, 5 Echtgenote van
Gerard van Arcken, 6 Gerard, 7 Lucia
Tichler-van Arcken, 8 Echtgenoot van
Lucia, 9 Elisabeth Schaepman-van
Arcken, 10 Echtgenoot van Elisabeth, 11
onbekend12 Clemens van Arcken, 13
Eduard van Arcken, 14 Alice van Arcken-
van Helden, 15 Ernst van Arcken, 16
Lucie (dochter van 5+6), 17 Franciscus
(zoon van 9+10).
en zette de juwelierszaak op veel kleinere
schaal voort.
Rijswijk 11
Jos van Arcken bleef nog enkele jaren in
Holland en werkte daar bij diverse fir
ma's. Op aandringen van twee ooms
vervolmaakte hij zijn opleiding tot horlo
gemaker in Zwitserland, waarna hij, nu
volledig gediplomeerd, ook de Zenith-
fabrieken mocht vertegenwoordigen.
Gerritsen van Kempen hebben deze
aanvullende opleiding bekostigd.
Toen Jos van Arcken in 1932 naar
Batavia terugging, trad hij met een con
tract voor zes jaar in dienst bij deze
firma. Gerritsen van Kempen was
gevestigd op Noordwijk 14 dichtbij
Rijswijk 11, het adres van de Van
Arckens. Van hen was de vertegenwoor
diging van het Zenith merk overgeno
men. Toen na drie jaar het aantal
verkochte horloges van dit kwaliteits
merk terugliep, werd de overeenkomst
tussen fabriek en Gerritsen van
Kempen ontbonden en werd Jos van
Arcken ontslagen. Na dit ontslag met
succes aangevochten te hebben, werd hij
schadeloos gesteld.
Hij keerde vervolgens terug naar
Holland met het plan om daar opnieuw
te beginnen.
Honderd jaar
Herbert van Arcken kon ondertussen
nauwelijks leven van zijn zaak en accep
teerde noodgedwongen een baan als
instructeur bij het pandhuis op West-
Java, waar hij lokale mensen op zou lei
den tot taxateur. In 1936 trouwde
Herbert met Hermine Hamilton of
Silvertonhill.
Van Arcken Co ging echter niet ter
ziele; Herbert had inmiddels zijn broer
in Holland gevraagd, of hij het familie
bedrijf wilde overnemen. Jos van Arcken
besloot hierop in te gaan en reisde in
1936 terug naar Batavia. Hij vestigde
zich in een zijpaviljoen van het grote
pand op Rijswijk 11 en voerde voortaan
ook andere horlogemerken, onder meer
Omega. Het immense pand werd ver
huurd aan andere firma's.
Jos van Arcken trouwde in 1938 met
Maud MacLennan en samen dreven zij
de zaak. Onderwijl leidde Jos van
Arcken lokale mensen op tot horloge
maker. In juli 1941 kon het honderdja
rig jubileum van Van Arcken Co nog
gevierd worden.
De laatste jaren
De Tweede Wereldoorlog brak uit in
Nederlands Oost-Indië. In 1944 overleed
Eduard van Arcken op 67-jarige leeftijd in
Grogol, een Japans interneringskamp even
buiten Batavia. Jos van Arcken zat gevan
gen in een kamp bij de Paltan Baroe-
spoorweg op Sumatra. Hij had enige
horlogemakersinstrumenten mee kunnen
nemen en kon daarmee zijn eigen lot en
dat van zijn medegevangenen wat verlich
ten, door horloges van Japanse bewakers
te repareren.
Nadat de zaak enige tijd gesloten was
geweest, werd deze door zijn vrouw Maud
van Arcken-MacLennan, toch weer open
gesteld, vooral ook op aandringen van haar
Indonesische horlogemakers, die immers
geen inkomen meer hadden. Zij probeer
de, zo goed en zo kwaad als dat ging, alles
draaiende te houden.
Naar haar ontwerp werden nog enige
juwelen uitgevoerd door de kundige goud
smid Musamiep. Ondanks de gestremde
aanvoer van goederen, ondanks inbraken
en plunderingen bleef de firma voort
bestaan, vooral door de reparaties van
horloges.
Na de bevrijding keerde Jos van Arcken
terug in de zaak en ging hij voort met het
opleiden van lokale mensen tot horlogema
ker. In het grote pand zetelde toen inmid
dels de Indonesische Raad van
Rechtsherstel. In 1958 moest de familie
Van Arcken halsoverkop het land verlaten
evenals alle andere Nederlanders.
Het echtpaar Van Arcken gaf het bedrijf in
handen van hun Indonesische horlogema
kers. Zelf heropenden zij op de Laan van
Meerdervoort 520 in Den Haag, waar
Jos van Arcken het horlogemakersvak bleef
uitoefenen totdat in 1975 zijn gezichtsver
mogen dit niet meer toeliet.
Het familiebedrijf Van Arcken kwam daar
mee ten einde.
Een begrip in Indië was hiermee voorgoed
historie geworden.
ADVERTENTIE
Overwinteren a.d.
noordkust van Bali bij
200 m van zee, helder en veilig.
Ned. management. Ruime kamer met
dito privé toilet, douche en gr. terras.
35,- p.d. per kamer met ontbijt.
Spec, overw. tarief met h.p.
Inlichtingen 078 - 674 45 26
44 ste jaargang - nummer 10 - april 2000
37
