De Berth a
Hertogfh-affaire
rif m
Tekst: Hans Meijer
De spanningen rondom de tragedie
waarin het zesjarige Cubaanse jon
getje Elian Gonzales op dit moment
centraal staat, lopen steeds hoger op.
Ondertussen gaat de kwestie al lang
niet meer om het persoonlijk belang
van Elian, maar is het gevecht ver
worden tot een ideologisch-politieke
prestigestrijd tussen het vrije
Amerika en het communistische
Cuba. Er zijn frappante overeen
komsten met een soortgelijk juridische
touwtrekkerij rondom een minderja
rig kind die beginjaren '50 de
gemoederen hevig beroerde.
Wat was het geval? Door de
Japanse bezetting van
Nederlands-Indië in maart
1942 was het gezinsleven van elke (Indo-)
Europese familie in de kolonie fundamen
teel ontwricht geraakt. Zo ook het
Nederlandse gezin Hertogh dat tot de
Japanse inval in de kazerneplaats Tjimahi
nabij Bandoeng woonde.
Pleegkind
De vader, Adrianus Petrus Hertogh, was
in maart 1942 als beroepsmilitair krijgsge
vangen gemaakt. Sindsdien moest zijn
gezin met vijf kinderen zich zonder enige
inkomsten zien te redden. De 24-jarige
Indo-Europese moeder, Adeline Hertogh-
Hunter was in verwachting en het viel haar
zeer moeilijk voor haar gezin te zorgen.
Adeline besloot bij haar moeder in te trek
ken; een Indo-Europese actrice die met
een Indonesische man gehuwd was en
meer in de inheemse dan Europese maat
schappij vertoefde. Dankzij hen en andere
inheemse kennissen wist Adeline het
hoofd ternauwernood boven water te hou
den. Door de nood gedreven stemde
Adeline ten tijde van haar bevalling eind
1942 met het voorstel van haar moeder in.
Haar jongste dochter, de op 24 maart
1937 geboren Huberdina Maria (roep
naam Bertha), werd aan de zorg toever
trouwd van een kinderloze, Maleisische
vriendin, de circa veertigjarige Che
Aminah bin Mohamed.
In de Indo-Europese wereld kwam het
regelmatig voor dat kinderen werden gege
ven aan familie of kennissen om daar als
pleegkinderen op te groeien. Dat kinderen
tul"»
Politieke tekening in het blad Melayu
Ray a van 19 december 1950.
aan Indonesiërs werden afgestaan, was
steeds meer een zeldzaamheid geworden,
omdat dit immers betekende dat het kind
zijn juridische status van Europeaan ver
loor. Maar onder de moeilijke omstandig
heden van de bezetting, kwam het vaker
Britse en Amerikaanse
kranten schreven over de
dramatische lotgevallen
van 'the Dutch jungle girl'
voor dat een dergelijk besluit in het belang
van het kind toch werd genomen. Zeker
wanneer de pleegfamilie ook nog eens in
goeden doen was, zoals met Che Aminah
het geval was. Zij was uit een gegoede
middenklasse familie afkomstig en met een
Bandoengse juwelier gehuwd. Door het
kind in een Indonesisch gezin onder te
brengen en het zo als het ware in de
inheemse samenleving te laten 'onderdui
ken', was de kans groter dat het gevrij
waard zou blijven van anti-Europese
Japanse maatregelen. Zo had het kind
meer kans om buiten het kamp te blijven
en de oorlog goed door te komen.
Nadra
Welke precieze afspraak gemaakt is over
het al dan niet tijdelijk onderbrengen van
Bertha bij Che Aminah is nooit opgehel
derd. In ieder geval bleef Bertha tijdens de
oorlog permanent gescheiden van haar
moeder die geïnterneerd werd. Na de
Japanse capitulatie in augustus 1945 en de
daaropvolgende chaos van de beruchte
bersiap-tijd, belandde Adeline met haar
gezin in een Indonesisch beschermings
kamp en raakte Che Aminah met Bertha
op drift. Pas in de eerste helft van 1946
vond vader Hertogh zijn gezin terug, zij
het dat Bertha spoorloos bleef. Er ging een
opsporingsbericht naar haar uit via het
Rode Kruis. Che Aminah bevond zich op
dat moment op republikeinse gebied in
Midden-Java, en viel daardoor niet te ach
terhalen. Eind 1947 vertrok zij met Bertha
en haar echtgenoot naar haar geboorte
plaats Kemaman in Noord-Maleisië. Daar
groeide Bertha, die intussen volledig verin-
heemst was en de islamitische naam
Nadra had gekregen, op temidden van de
autochtone bevolking. Afgezien van haar
uiterlijk, onderscheidde zij zich in niets
meer van een Maleisisch meisje.
Ondertussen was het gezin Hertogh in juli
1946 naar Nederland gerepatrieerd en had
onderdak gevonden in Bergen op Zoom.
De zoektocht naar Bcrtha werd voortge
zet. Zonder resultaat. Pas in september
11
Zoektocht
44 ste jaargang - nummer 11 - mei 2000
