Hen uitzinnige
ontvangst wachtte
jBertha en haar moeder
op Schiphol
volgens islamitische gewoonterecht rechts
geldig was. Bovendien was Bertha volgens
haar Maleisisch identiteitsbewijs op het
moment van haar huwelijk al 14 jaar (het
geen onjuist was). Het echtpaar Hertogh
liet zich door deze dreiging er niet van
weerhouden de ontbinding van het huwe
lijk te eisen en hun dochter te claimen.
Che Aminah gaf hieraan geen gehoor,
waarna eind augustus een nieuwe rechts
zaak werd aangespannen.
Collectes
Op kosten van een inmiddels opgericht
Bertha Hertogh Comité vloog Adeline
Hertogh half november naar Singapore
om haar eis kracht bij te zetten. Haar ont
moetingen met haar kind waren uiterst
ongemakkelijk. Bertha moest niets van
haar hebben. Zowel Adeline's emotionele
verklaringen rn de rechtszaal, als die van
de overige getuigen vergrootte het drama
tische gehalte van de tot dan toe overwe
gend achter gesloten deuren gevoerde
rechtsvoering. De spectaculaire wending
in het geschil door Bertha's huwelijk, had
gemaakt dat de affaire steeds meer een
religieus-politiek karakter kreeg. Het betrof
een culturele botsing tussen Oost en West;
een principe- en prestigestrijd tussen de
Europese koloniale overheersing die pro
beerde haar tanende gezag hoog te hou
den en de emanciperende Aziatische
bevolking, die haar rechten
begon op te eisen.
Niet alleen in Maleisië trok het
proces veel aandacht, de hele
islamitische wereld kwam in
beroering. In Pakistan, Indonesië
en Saoedi-Arabië zeiden funda
mentalistische organisaties more
le en financiële steun toe. In
Singapore zelf nam de Malay
Nationalist Party (MNP) het
voortouw en steunde Che
Aminah. Deur aan deur werd een collecte
gehouden om geld in te zamelen voor haar
verdediging. De krant die de MNP welge
zind was, stookte het vuur nog eens op
door uiterst demagogische berichtgeving.
De Britse autoriteiten in Singapore zagen
de ontwikkelingen met lede ogen aan. Het
begon te gisten in de stad en nationalisti
sche organisaties maakten graag gebruik
van de onrust om hun anti-koloniale doel
stellingen kracht bij te zetten. Adeline
Hertogh had intussen al dreigbrieven ont
vangen.
Hartverscheurend
Nadat in november 1950 in de rechtszaal
alle standpunten uiteen waren gezet, was
het wachten op het vonnis. Opvallend
genoeg speelde in het hele proces de wijze
waarop en de omstandigheden waaronder
de adoptie in 1942 had plaatsgevonden,
geen enkele rol. Blijkbaar vormde de afwe
zigheid van wettige adoptiepapieren een
dusdanig onomstreden geval ten gunste
van de eisers, dat de feitelijk opvoeding
sindsdien door Che Aminah helemaal
geen overweging van belang was. De zaait
werd in dat opzicht ogenschijnlijk al als
beslist geacht. Dit ondanks het feit dat
zowel Che Aminah als Adeline Hertogh
tegenstrijdige verklaringen aflegden over
de gang van zaken. Maar geen van beide
partijen maakten er veel werk van om de
onjuistheden van de afgelegde verklarin
gen aan te tonen. De uitspraak op 2
december was dan ook weinig verrassend.
Hoewel de Britse autoriteiten zich reali
seerden dat een uitspraak ten ongunste
van Che Aminah en Masoor Adabi felle
protesten te weeg zou brengen aan islami
tisch Maleisische zijde, meende de rechter
in dit geval geen andere keus te hebben
dan de eisers op alle punten in het gelijk te
stellen. Het huwelijk werd vanwege de
Nederlandse nationaliteit van de minderja
rige Bertha ongeldig verklaard en de voog
dij toegewezen aan haar ouders. Voor de
rechter was uiteindelijk het welzijn van het
kind van doorslaggevend belang geweest
en hij achtte dit het beste gediend door
haar terug te geven aan haar vader en
vraagtekens plaatste bij het vonnis. De
krant vroeg zich af of de rechter in plaats
van voor de letter van de wet niet meer
oog had moeten hebben voor de levende
mens.
Direct na de uitspraak werden Bertha en
haar moeder in een klooster onderge
bracht in afwachting van hun vertrek naar
Nederland. Gemeend werd dat zij daar
beter afgeschermd waren van de vijandige
islamitische buitenwereld. Hoewel er aan
Maleisische zijde stevig gemord werd
tegen het vonnis, bleef grote onrust voor
alsnog uit, omdat hoger beroep was aan
getekend. Desalniettemin begon het te
gisten in Singapore. Het feit dat Bertha in
een klooster zat en de publicatie van foto's
van een sip kijkende Bertha samen met
haar moeder en in het bijzijn van nonnen
en een voor een Mariabeeld knielende
Bertha, werkte zeer provocatief op de isla
mitische bevolking. De gemoederen liepen
steeds hoger op. hi feite was de kwestie tot
een religieuze krachtmeting verworden; die
van de islam tegenover het katholicisme,
getuige ook een politieke tekening in een
Maleise krant, waarin een meisje (Bertha)
afgebeeld bij een splitsing van wegen die
naar een kerk en een moskee leidden. Een
islamitisch meisje werd gegijzeld in het
klooster en tegen haar wil in de katholieke
wereld getrokken, zo werd gemeend. Dit
kon men toch niet over hun kant laten
gaan! De term jihad klonk
zelfs. In katholieke kringen in
Nederland viel overigens een
soortgelijke vijandige teneur te
bespeuren. 'Nederlands chris
tenmeisje in moslimhanden',
luidde de kop die het katholie
ke blad De Linie al in juli dat
jaar boven een artikel had
geplaatst.
moeder. Na afloop van de rechtszitting
lichtte hij zijn besluit in een persoonlijk
onderhoud met alle betrokkenen nog eens
toe. Er vonden hartverscheurende tafere
len plaats. Bertha werd voorgoed van Che
Aminah gescheiden, die daarop flauw viel.
Een aangeslagen Bertha werd vervolgens
door een zij-ingang van het gerechtsge
bouw onder zware politie-escorte afge
voerd.
Jiliad
Aan Nederlandse zijde werd het oordeel
met opluchting en gejuich ontvangen. Het
was het enige verstandige besluit dat kon
worden genomen, zo oordeelde de pers
unaniem. De communistische
De Waarheid, was de enige krant die
Onlusten
De afwijzing van het hoger beroep op 11
december vormde de spreekwoordelijke
lont in het kruitvat. Tot verrassing van de
Britse autoriteiten kwamen de opgekropte
emoties tot ontploffing. Duizenden woe
dende islamieten dreigden het gerechtsge
bouw te bestormen. Pas vier uur na de
zitting konden Bertha en haar gevolg
onder politiebescherming de rechtbank
verlaten. Drie dagen lang was Singapore
vervolgens het toneel van ongekende
onlusten, vernielingen en plunderingen.
Het klooster en Nederlandse consulaat-
generaal werden onder zware bewaking
gesteld. Omdat Bertha en haar moeder de
steen des aanstoots waren, werd het beter
Lees verder pagina 42
44 ste jaargang - nummer 1 1 - mei 2000
13
