r'
us-sasii
Een nare,
ware
De Dampit-affaire
Tekst: Lilian Ducelle
Voor velen is het lezen van een hoeh Jat gaat over Je oorlog Jie ze
hebben meegemaakt een soort monument ter hunner ere opgericht.
Dat verklaart misschien oo k Je enorme behoefte om zelf over Jie
oorlog te schrijven, het niet willen vergeten en meer nog: het niet
verqeten willen worJen.
Dat verklaart het hoge aantal oorlogs- en
kampboeken (volgens informatie circa
zesduizend alleen al over de oorlog in de
Pacific, dus ook 'onze' oorlog). Schrijf
het van je af, is het advies. Wie het niet
kan of wil, wordt opgezadeld met een
trauma. Of is het ook echt een trauma,
een nooit te boven gekomen slachtoffer-
gevoel? Misschien een totaal foute analy
se, maar die dringt zich telkens aan me
op als ik een boek of document over de
oorlog onder ogen krijg.
Tactiel?
Voor mij is zo'n boek net een doos vol
puzzelstukjes die na elite bladzijde feilloos
in elkaar passen. Met als eindresultaat:
een afzichtelijk tafereel. Omdat elite oor
log nu eenmaal afschuwelijk is, hoe knap
ook beschreven. Zo is het ook met De
Dampit-affaireeen stukje maar van die
grote affaire die Japanse bezetting heette.
Was het eigenlijk wel een oorlog die ons
in Indië overkwam? Bij een oorlog denk
je aan enorme strijdkrachten tegenover
elkaar, veldslagen, alles vernietigende
bombardementen. Hebben we amper
gehad als je het vergelijkt met wat er nu
in Oost-Europa en in andere delen van
de wereld gebeurt. Volkeren haten elkaar
als de pest, haat opgefokt door over
macht, wreed geweld door de machtheb
bers. Japan had een andere tactiek; het
verdeelde en heerste.
Verdeeldheid door angst en achterdocht
te zaaien, heersen door fysiek geweld,
wreedheid. Toch werkte deze tactiek niet
overal, in en om de grote steden beter
dan op het land.
Buiten de kampen
Vraag aan wie ook maar ter wereld waar
Dampit ligt, niemand zal het weten.
Behalve een Oosthoeker, dat zijn zij die in
Oost-Java wonen. Dampit, een kilometer
44 ste jaargang - nummer 1 1 - mei 2000
of tien ten zuiden van Malang, peuterig
plaatsje: busstation, winkeltjes, rijstpelle-
rij, ijsfabriekje met daaromheen cultuur
ondernemingen. Ruimte zat om mooi
geïsoleerd een strafkamp te bouwen.
Het oppakken van de nog vrije jongens,
vijftien jaar en ouder, gebeurde overal op
Java. De belanda's zaten allemaal in kam
pen (120 duizend), maar buiten het
kamp bevonden zich nog zo'n 200 dui
zend Indo's. Geef toe dat de Japanners
het niet makkelijk hadden met de bezet
ting van het overwonnen gebied. Hoe
hield je de Indonesiërs, de Indo's, de
Chinezen goed in het oog?
Over de tactiek die de bezetters toepasten,
gaan de eerste zestig pagina's van De
Dampit -affaire. Voor het historisch feiten
materiaal zorgde historica Julika Vermolen
(enorme klus), maar met het echte
Dampit-verhaal heeft ze weinig te maken.
Wat daar gebeurde, vertellen Paul Wilhelm,
Chris van der Ven, Benny van Dam.
Bekende namen
Het oppakken van jongens begin 1944,
het telkens verplaatsen naar een ander
werk(straf)kamp Telogosarie, Lawang,
Lowokwaroe, Soember Gesing, Dampit.
Oorspronkelijk leek het op een tewerkstel
ling om de jongelui niet de kans te geven
zich bezig te houden met acties tegen de
Japanner. Zodra daar sprake van was,
volgde levenslang of de doodstraf.
Het is een gecompliceerd verhaal, een sle
pende, steeds kritieker wordende affaire
die tenslotte eindigt in wrede executies,
martelingen. Het tegenkomen van zo veel
bekende namen van hen die deze tijd niet
overleefden, zal de lezer schokken: 'II? heb
dat eigenlijk nooit geweten.'
Hoeveel zal men over de Japanse bezetting
nog te weten komen na zoveel boeken?
Weet u nog hoeveel comités, groeperin
gen onder de buitenkampers (Indo's) er
werden gevormd om een soort deal te
maken met de bezetter om tot samenwer
king te komen zonder per se collabora
teurs te worden genoemd? 'Kaum Indo'
was een van die organisaties. Namen als
Dahler, Hoyer, V.W. Ploegman, vindt
men in het boek terug. Wat een materi
aal, namen en foto's zijn nog te achterha
len geweest bij het RIOD.
Wat weet men in Nederland over wat er
in die drieënhalf jaar bezetting gebeurde
met Indische mensen? Als je bofte, bleef
je vogelvrij met iedere dag de kans op de
Kempetei of een strafkamp.
Het eigenlijke verhaal
De Dampit-affaire is een stuk geschiedenis,
geen vlot verhaal dat je met afgrijzen en
slokkende adem achter elkaar uit leest. Ik
heb er weken over gedaan. De indeling van
het boek is niet makkelijk voor de doorsnee
lezer. Te veel informatie vooraf voor we
aan Dampit toekomen. Er hadden meer
getuigenissen, interviews in moeten staan.
Details over het hoe en waarom zijn er
genoeg maar die liggen bedolven onder
documentarische gegevens.
Een ding nóg: de namen van de jongens
die het eigenlijke verhaal naar boven
brachten, hadden op de omslag moeten
staan. Ze staan nu op de laatste bladzijde:
P.W. Saaieman, Chr. van de Ven,
P. Wilhelm, Ph. Everaars, J. Madarasz,
Mw. D. Ponte-Banning, P. Scholte,
W. Zitter.
Een boek dat zeker een plaats verdient
naast de oorlogsboeken die u al bezit.
De Dampit-affaire
Een vergeten drama op Oost-Java
tijdens de Japanse bezetting
door Julika Vermolen
De Bataafsche Leeuw: 160 pag.
(paperback)
ISBN 90 6707 508 6
prijs 37,50
17
Juli ka V',v,
Verjn o/en
Wtipit
