Tekst: C. de Jong
l)e weede A nqio-1boerenoorlog
tussen de twee Boeren
republieken en Groot-Brittannië
brak uit op 11 o ktober 1SQQ.
Meteen looide in Nederland en
zijn koloniën de geestdrift en
sympathie voor het stamverwan
te heldenvolk der Boeren, zoals
Nederlanders hen beschouwden,
hoog op. Geldinzameling door
concerten, bals en fancy-fairs
vonden veelvuldig plaats om de
inwoners der republieken bij te
staan.
Vier oud-officieren van het
KNIL, allen met oorlogserva
ring, vergezelden de Boeren-
commando's en jonge Nederlanders,
ook uit Oost-Indië, reisden naar Zuid-
Afrika om te vechten aan de zijde der
Boeren. Vier medische ambulances uit
Nederland en één uit Oost-Indië ver
trokken naar Zuid-Afrika om de Boeren
bij te staan onder de vlag van het Rode
Kruis.
Hollandercorps
Het hoofdkantoor van het Rode Kruis
in Oost-Indië te Batavia verklaarde eer
der in oktober 1899, dat zij niet van
plan was een ambulance naar Zuid-
Afrika te sturen. Toen heeft de afdeling
Semarang van het Rode Kruis op eigen
houtje een ambulance georganiseerd en
twee medische officieren van het KNIL
bereid gevonden om lang verlof bij het
hoofd van het KNIL aan te vragen en
de ambulance te leiden. Die officieren
waren Johan Hendrik Pieter van
Kerckhoff (1863-1937) en Hendrik
Coenraad Buning (1868-1929). Een
broer van dokter Van Kerckhoff was
algemeen handelaar in Pretoria en lid
van het Hollandercorps van vrijwilli
gers. Hij had de nederlaag bij
Elandslaagte op 1 oktober 1899 over
leefd en was ontkomen. Hij verliet
Zuid-Afrika en ging naar Oost-Indië en
is later notaris geworden te Poerworedjo.
Twee verplegers vergezelden de twee
KNIL-artsen: W.J. van der Loo en ser
geant Karei Hermans van het KNIL.
Zij reisden op drie schepen van
Tandjong Priok via Aden en Diego
Suarex op Noord-Madagascar naar
Lourenco Marques (nu Maputo)Ze
verloren bij het overstappen te Diego
Suarez door onoplettendheid hun
ambulance-uitrusting. Van der Loo
heeft daar tevergeefs getracht om die
uitrusting terug te krijgen. Ze is geluk
kig in Pretoria door vrijwillige bijdragen
vervangen.
Sckoltznek
In Pretoria engageerde dokter Van
Kerckhoff drie Nederlandse verpleeg
sters. Na aankomst van de Indische
ambulance in Pretoria verzocht de
Centrale Medische Commissie van
Transvaal ze om de zwak georganiseer
de Transvaalse ambulance aan het front
bij Kimberley over te nemen. Op 5
januari 1900 vertrok dokter Buning
naar dat front en op 4 februari kwam
dokter Van Kerckhoff en nam de
Transvaalse ambulance over. Hij vond
het legerkamp der Boeren onder gene
raal P.A. Cronje bij Kimberley te rumoe
rig en vooral te onzindelijk en trok met
zijn ambulance naar een rustige, schone
en mooie boerderij op Scholtznek. Ze
was versterkt met vier mannelijke en drie
vrouwelijke helpers, overgenomen van
de Transvaalse ambulance.
In de veldhospitalen der buitenlandse
ambulances, inclusief de Indische,
waren meestal meer zieken door slechte
hygiënische toestanden, zoals besmet
drink- en waswater, dan gewonden. Het
aangename verblijf op Scholtznek duur
de slechts van 14 tot 24 februari 1900.
Op 12 februari begon het Britse leger
onder Roberts met een verrassingsop
mars die Cronje noopte om overhaast
zijn kamp te verlaten en naar
Bloemfontein te trekken. De verras
singsopmars beëindigde Kimberley's
beleg op 15 februari. Dokter Van
Kerckhoff wilde zijn patiënten niet ziek
achterlaten en bleef. De Britse militai
ren namen zijn ambulance gevangen,
maar stonden hem na enige dagen toch
toe naar de Boerenlinies te vertrekken.
Zo hebben zij de Indische ambulance
ook te Petrusburg en Brandfort correct
behandeld.
Van 24 februari tot 11 april 1900 ver
zorgde de Indische ambulance patiën
ten te Petrusburg. Dokter Van
Kerckhoff kreeg geen vergunning om
het leger van Cronje, dat van 18 tot 27
februari aan de Vendusdrift bij de
Paardeberg werd belegerd, medisch te
helpen. Na gevechten om Cronje's
kamp hadden de Indische en andere
ambulances meer Britten dan Boeren te
verplegen.
Bittereinaers
Op 11 april is de Indische ambulance
met Britse vergunning van Petrusburg
vertrokken. Ze verbleef van 16 april tot
30 mei te Brandfort, waar ze op 7 mei
onder Brits gezag kwam wegens de
opmars van de Britten uit Bloemfontein
op 5 mei. Op 30 mei vertrok de ambu
lance en kwam op 16 juni aan in
Pretoria. Deze stad was door het Britse
leger op 5 juni bezet. Dokter Van
Kerckhoff vroeg daar verlof om naar de
moess©n
Die Nederl ands-IncLu
36
