De C hinezen hebben een belangrijke rol gespeeld in de
ndonesische geschiedenis, hen ambivalente rol overigens, want ze
waren gehaat maar ooh onmisbaar. Y.e werden door zowel Javanen
als Nederlanders gezien a/s uitbuiters en woekeraars. Ook in het
huidige Indonesië zijn ze niet geliefd. Dat het koloniale verleden
voor een groot deel debet is aan de hedendaagse animositeit, hoop
ik in deze beknopte geschiedenis van de Ch inese gemeenschap in de
negentiende eeuw duidelijk te maken.
door Paul Consten
Al tijdens de VOC-periode waren
de Chinezen gespecialiseerd in
de handel en streefden ze winst
na. Dat maakte hen niet geliefd bij de
plaatselijke bevolking. Voor de VOC
waren de Chinezen echter onontbeerlijk.
De Compagnie was een log apparaat en
kon de detailhandel niet zelf ter hand
nemen. Daarnaast was het Chinese han
delsnetwerk superieur aan het Javaanse.
Met steun van de VOC zouden de
Chinezen hun positie als tussenhandela
ren alleen maar sterker zien worden.
In het begin van de negentiende eeuw -
de VOC was al van het toneel verdwenen
- werden de gevoelens van afkeer nog
sterker. Chinezen waren vaak suikercon
tractanten. Zo'n suikercontract verplicht
te het gouvernement suikerriet aan te
planten. De bevolking die zich binnen de
kring van de op te richten suikeronderne
ming bevond, moest het suikerriet ver
bouwen. Verder waren de Chinezen ook
ruim vertegenwoordigd als bezitters van
zogenaamde particuliere landerijen. Deze
landerijen waren een overblijfsel uit de
tijd van de VOC. De Compagnie had uit
geldgebrek grote lappen grond aan parti
culieren verkocht. De koper was daarmee
niet alleen bezitter van de grond, maar
kon ook bepaalde rechten uitoefenen,
zoals belasting in natura heffen en heren
diensten vorderen. De eigenaren waren
eigenlijk soevereinen in het klein.
illegale koffie
Het wantrouwen van het koloniale
bestuur ten opzichte van de Chinezen
was in de eerste helft van de negentiende
eeuw groot. Zo konden de Chinezen in
Batavia begin jaren dertig geen reispassen
krijgen. De koloniale overheid was bang
dat de Chinezen met schulden anders
zouden verdwijnen. Het Binnenlands
Bestuur was er ook van overtuigd dat de
Javaan in bescherming genomen moest
worden tegen de Chinees. De
Nederlandse ambtenaren zagen de
Javaanse boeren, met name door het aan
nemen van voorschotten op hun gewas
sen, meer en meer in de macht van de
Chinezen geraken. Volgens het koloniale
bestuur was de Chinees gewoon sluw en
Chinese poort in Batavia. Foto: JVIoesson.
18
moessQn
^ngfeli ia maar
