I
(J
Huis met een dak van sagoblad (atap). De bladnerven (gaba-gaba). Het leggen van een atap-dak.
Het kloppen van sago.
boom is dan verbruikt. Nadat hij in bloei
heeft gestaan, sterft de boom. Het oogsten
van de sagopalm gebeurt dan ook voordat
hij in bloei staat, omdat dan de meelreser-
ves het grootst zijn. De opbrengst kan dan
wel tweehonderd kilo sagomeel bedragen.
De sagopalm plant zich vooral voort door
te spruiten - anakan.
De bladeren van de sagopalm worden als
atap, dakbedekking, gebruikt terwijl van
gaba-gaba, de bladnerven, onder meer
wanden van huizen en drijvers voor prau
wen worden gemaakt. De palmen worden
dus ten volle benut.
Pu kul Sagu
Pukul sagu betekent sago kloppen. Een
rijpe boom wordt omgehakt en in tweeën
gespleten. Het merg van de palm, ela,
wordt met een dissel, nani, losgeklopt.
Hoe fijner het merg, hoe groter de
opbrengst. Het losse ela wordt naar de
wasplaats gebracht met behulp van een juk
waaraan grote manden en tassen - timbil
en kamboti - van gevlochten rotan en klap
perblad hangen.
In de buurt van schoon zoet water, wordt
een installatie gebouwd waarmee het sago
meel uit de mergvezels kan worden gewas
sen. Deze bestaat uit een runut of
spoelbak, een ohati of zeef en een goh of
zinkbak. De spoelbak wordt gemaakt van
een bladschede van de sagopalm, de zink
bak van een uitgeholde sagostam, die aan
de 'kop' en de 'voet' wordt afgedicht met
sagobladscheden. De zeef tussen spoelbak
en zinkbak is gemaakt van de poreuze
bloemschede van de kokospalm. De
bovenzijde hangt aan een buigzame staak.
Door de punt van de staak naar beneden
te trekken, ontspant de zeef zich en komen
de poriën open te staan. Zo kan men de
doorvoer van water naar behoefte regelen.
De mannen zorgen voor toevoer van water
in de spoelbak, via een bamboe waterlei
ding of met behulp van een gona-gona,
een watervat van sagobast. Schoon water is
belangrijk, omdat anders de kleur en de
smaak van de sago worden aangetast. Het
sagomerg wordt in de spoelbak gestort, en
de vezels worden krachtig uitgeknepen en
geperst zodat het meel loslaat en het spoel
water een melkachtige tint krijgt. Dit loopt
nu via de zeef in een lange bak waarin het
meel bezinkt op de bodem. Het overtollige
water loopt over de rand weg.
1 liman g
De uitgewassen ela vormt een nuttig afval
product. Het kan gebruikt worden als var
kensvoer of voor bemesting. Er groeien
smakelijke paddestoelen op. De larven van
kevers in de ela en de resterende boom
stompen groeien uit tot smakelijke ular
sagu (sagowormen), rijk aan vet en eiwit
ten, die aan een spietje worden geroosterd.
Tenslotte wordt het bezonken sagomeel
verzameld en ingepakt in gevlochten groen
sagoblad. Voordat deze tumang worden
vervoerd, laat men ze eerst nog enkele
dagen uitlekken. Een tumang weegt acht a
tien kilo.
Om sagomeel te bewaren, moet het voch
tig worden gehouden. Daarvoor zijn er
