Huis met een dak van sagoblad (atap).
De bladnerven (gaba-gaba).
verschillende methoden. In de tumang zelf
is een bodemlaag en een toplaag van
sagovezels geperst die water vasthouden en
enkele keren per dag met water worden
besprenkeld. Men kan ook de sago over-
storten in bamboe kokers die in het water
van moeras of rivier worden gehangen.
Vaak wordt sago bewaard in een tempa-
jang, kruik, of sempe, schaal, onder een
laag water die regelmatig wordt ververst.
Smakelijk eten
De kans dat hier in Nederland woningen
van gaba-gaba en atap zullen worden
gebouwd, is door het Nederlandse klimaat
niet waarschijnlijk. Het voornaamste pro-
dukt van de palm waar we hier in
Nederland van kunnen genieten, is de
sago. Vroeger werd het in de Nederlandse
keuken vooral gebruikt als bindmiddel,
maar er kan veel meer mee!
Sago wordt in verschillende vormen gege
ten: ten eerste papeda.
De vochtige sago (sagu manta) wordt uit
de kruik gehaald en gezeefd met een fijne
zeef, de tatohi. Daarna laat men het meel
ongeveer een half uur uur staan totdat het
bezinkt. Daarna wordt het met schoon
water gespoeld en in de sempe geroerd tot
dat de sago een dikke pap is geworden.
Ondernissen wordt water gekookt. Terwijl
de sago voortdurend wordt geroerd met
een houten spatel - de aru-aru - wordt
heet water bijgeschonken zodat de sago
aan de kook raakt. Met een houten
opscheplepel - de gata-gata papeda -
wordt de papeda vervolgens op het bord
geschept. Eén hoeveelheid die per keer met
de gata-gata op het bord wordt geschept
heet een bale papeda. Papeda wordt met
een sausje en met vis - vaak de ikan tomi -
gegeten. Slurpen mag!
Dan zijn er nog sagokoekjes. Gedroogde
sago wordt in de vorm van verschillende
soorten koekjes gegeten, zoals sagu lem-
peng.
Nadat de sago een paar dagen gedroogd is
in de buitenlucht, wordt het meel eerst
gezeefd en fijngemaakt voordat het in
vormpjes - de forna sagu - wordt gedaan
die vervolgens ongeveer vijftien minuten
boven een houtvuur worden gebakken. De
gebakken sagokoekjes - sagu lempeng -
hebben een langwerpige vorm. Er zijn ove
rigens nog veel andere lekkernijen die van
sago worden gemaakt.
Sagfoakonnement
In samenwerking met de Molukse stichting
TitanE worden tijdens de looptijd van de
tentoonstelling verschillende produkten
aangeboden die met sagomeel te maken
hebben. Zo zijn sagomeel, sagokoekjes en
de traditionele aardenwerken sempe met
aru-aru en gata-gata te koop, zodat liefheb
bers op traditionele wijze papeda kunnen
bereiden. Als je zo aan sago verslingerd
raakt, dat je niet meer zonder leunt, is dat
geen probleem. Bij de stichting TitanE kun
je een sagoabonnement nemen, waardoor
je verzekerd bent van een vaste aanvoer
van sagomeel of sagokoekjes.
Bovendien ontwikkelde Rik Schuiling van
de Landbouwuniversiteit Wageningen voor
de tentoonstelling een cd-rom die een schat
aan informatie en illustraties over de
sagopalm bevat.
Nog tot en met 24 februari 2002
Moluks Historisch Museum,
Kruisstraat 313, 3581 GK Utrecht
Openingstijden: dinsdag tot en met
zondag van 13.00 tot 17.00 uur
Telefoon: 030-23671167
Telefax: 030-2328967
Mail: info@museum-maluku.nl
Website: www.museum-maluku.nl
moessQn
32
