Voor da zevende hear wordt in Den Haag het festival
Winternachten gehouden. Schrijvers, muziekgroepen en films zijn te
zien in J heater aan het Spui en het filmhuis. Het thema is 'Lust en
liefde'. CJp vrijdagavond IS januari vindt het Indonesië-programma
plaats met de dichters D. Zawawi Intron, )oho Pinurho, Dorothea
Rosa Herhang en schri jfster A yu Utami. Inge Dümpel zocht
Ayu Utami op in Amsterdam.
In een klein café zit ze voor me, frêle en
een beetje vermoeid. Toch straalt ze kracht
uit: Ayu Utami, geboren in Bogor op
21 november 1968. Auteur van Samans
Missie, volgens de The Herald Tribune
een literair hoogstandje. In 2000 ontving
zij een Prins Claus Prijs voor haar werk
als schrijfster en activiste.
'Ik ben een Scorpio', zegt ze. 'Daar zijn
twee soorten van: introvert of erg agres
sief. Ik ben een mengeling van die twee,
afhankelijk van de situatie. Als ik me
aangevallen voel, word ik agressief. Toen
ik jonger was en mijn vader mij zijn wil
op wilde leggen, werd ik erg boos. Nu
ben ik volwassen en ligt het gelukkig
anders. Van huis uit ben ik katholiek,
maar toen ik ontdekte dat religie vaak de
oorzaak is van geweld, heb ik afstand
genomen. Eigenlijk wilde ik kunstschil
der worden, maar daar was mijn vader
op tegen. En ja, ik had geen geld om
mijn opleiding zelf te bekostigen, dus
schreef ik mij in op een faculteit waar je
makkelijk binnenkwam. Mijn vader
wilde dit graag en ik zou na afronding
van deze studie informant bij de politie
kunnen worden, of zo... Hier moet Ayu
hard lachen en ze kijkt me met een veel
zeggende blik aan.
LIk begon te schrijven voor een tijdschrift
in Jakarta en nadat mij een verbod werd
opgelegd om als journalist te werken,
heb ik vijf jaar geleden samen met een
paar vrienden een organisatie opgezet
die zich inzet voor de persvrijheid. Deze
organisatie heet Utan Kayu. We hebben
ook Radio Tolerance opgezet. We heb
ben een klein Üieater en organiseren
voorstellingen, discussies en andere din
gen op journalistiek vlak. Je kunt het een
beetje vergelijken met De Balie in
Amsterdam. We zijn op internet te vin
den en krijgen reacties uit het buiten
land. We zouden graag ook op andere
plaatsen zo'n centrum op willen zetten.
Yogya, Medan, maar we gaan lang-
Ondanks het feit dat het boek zijn vijftien
de druk beleeft en in vele talen is vertaald,
wordt het in Indonesië niet openlijk aange
prezen. Het werd studenten zelfs verboden
dit boek op hun literatuurlijst te zetten.
Ayu 's taalgebruik is krachtig en duidelijk,
en men vraagt zich af of het niet geschre
ven is door een man.
In Samans Missie ziet Wissangeni, een
rooms-katholiek priester die werkt in een
dorp in Zuid-Sumatra waar hij is opge
groeid, dat onder het mom van pembangu-
nan (opbouw) de rubberplanters worden
gedwongen hun bomen te kappen en daar
voor oliepalmen te planten. Het kan toch
niet zo zijn dat de geschiedenis zich her
haalt, vraag ik. Gedwongen cultures,
maar nu door de eigen machthebbers?
Ayu bevestigt het.
'Jawel, dit doet inderdaad denken aan
het Cultuurstelsel. Wissangeni (Saman)
wilde een goed priester zijn, maar werd
activist toen hij zag hoe de bevolking
leed onder het verlies van hun rubber
bomen en onder terreur. Hij wordt
gemarteld, maar houdt vol. Ten slotte
wordt hij het land uitgesmokkeld.
Ik identificeer me met Saman. Als kind
was ik erg godsdienstig, maar zo rond
de twintig begon ik twijfels te krijgen,
net als Saman, maar ik ben vrouw en
ervaar alles dus vanuit mijn vrouw-zijn.
Mijn vader heeft het boek nooit gelezen,
mijn moeder wel, al heeft ze er nooit
over gesproken. Maar op een dag belde
een tante van mij uit Holland op en zei
dat ze gehoord had, dat mijn boek zo'n
succes was. Waar gaat het over, vroeg
ze. Mijn moeder antwoordde dat het
misschien wel een goed boek was, maar
niet zo geschikt voor hun generatie.
Mijn ouders zijn conservatief en heel
gelovig en ik voel me, ondanks alles,
geborgen in hun liefde.'
De reactie van de meeste vrouwen op het
boek is erg positief. Nooit eerder werd zo
open over seksualiteit gesproken. Ik
vraag me af of Ayu de vrouwen in het
boek gebruikt heeft om haar mening te
verkondigen of te verdedigen. Dat is niet
zo, zegt ze.
'Ik gebruik mijn columns om mijn
mening te verkondigen. In mijn boek wil
ik laten zien dat er verschillende vrou
wen zijn en elk van hun reageert op haar
eigen wijze op familierelaties, politiek en
ook op seksualiteit.
Shakuntalla wordt door haar ouders
onderdrukt, maar ze eindigt als een dap
pere vrouw die vecht tegen oude tradi
tionele waarden en normen, terwijl
Laila, die een vrij leventje leidt, niet de
moed vindt om tegen de wil van haar
familie in te gaan.'
Even twijfel ik, maar dan vraag ik toch of
Ayu bij een van haar personages aan
Megawati heeft gedacht die ten tijde van
dit interview nog geen president ivas). Ayu
schudt lachend haar hoofd.
'Nee, Megawati geeft zelden haar eigen
moessQn
D
e "juigsne vim Ayu
38
