Paul
G
omes
Schrijfsters uit het
Damescompartiment:
'Er zijn steeds meer vragen waar
geen antwoord op komt. Waarom?
Waarom? Geen antwoord. Dan ga ik
cryptogrammen. Toen bij mijn man,
toen hij zo ziek was en ziek bleef en
de arts met het vreselijke bericht
kwam, dat het nog maar een kwestie
van tijd was, kocht ik de ene bundel
na de andere. Telkens dacht ik: als ik
deze kan oplossen, wordt hij beter,
wat er ook is gezegd.'
Aan het woord is Paula Gomes over
haar Het verhaal van de schelp. Ze
formuleert beheerst en precies als ze
vervolgt: 'Mijn man stierf. Een hele
tijd kon ik er niet over praten. Net als
na de oorlog over wat er was
gebeurd. Ik heb erover geschreven.
Na een hele tijd. Bij het schrijven
hoef je niet alles te vertellen, kun je
weglaten, veranderen, er iets bij ver
zinnen tot het er zo staat, dat je het
gebeurde aan kan.'
Een autobiografisch boek dus, maar
toch ook weer niet. Wat eens gebeur
de, is na jaren opgeborgen in de
literatuur: woorden, zinnen en klan
ken die het veranderen. In het boek
verliest Sonja haar man, Reyer. Maar
met hem valt meer weg: het ver
trouwde thuis dat hij met haar
opbouwde toen ze na de oorlog in
Nederland kwam. Indië was weg, nu
was het Indonesië geworden. Wie de
trilogie Tropenkind (1992) van Paula
Gomes heeft gelezen, kent de
geschiedenis die aan dit nieuwe boek
vooraf gaat. Daar wordt soms subtiel
naar verwezen, zoals met: 'Ik was
klein en mager, uit het verre oosten,
door Vilan van de Loo
Het doorschijnende vrouwtje in
sarong en hahaya was al een paar
heer 's nachts verschenen, /e zat
op een wit gelakte met krullen ver-
W sierde ijzeren hank op een groot
grasveld, ik ging naast haar zitten. "Hoe kan dat nou?" vroeg ik
steeds, ik h edoelde alle s wat in de oorlog was gebeur d. "Alles k an
antwoordde ze. Het had onheilspellend kunnen klinken, maar het
kwam gerust stellend over.' /.o begint Het verhaal van de schelp, het
nieuwe boek van Paula Gomes, kind mei verscheen deze intieme
novelle, die een bijzondere plaats heeft in haar oeuvre.
in een koud westers land. Dat was
niet meer erg.'
Tropenkind is de bundeling van drie
eerdere romans Sudah, laat maar
(1975), Het kind met de clownspop
(1987) en Wie in zijn land niet wonen
kan (1988). Allemaal Indische
romans, over het heerlijke van het
leven daar, en over wat er toen
gebeurde met al het vertrouwde. Dat
is óók Het verhaal van de schelp.
Eeuwige stroom
Al gaat deze novelle oppervlakkig
gezien over het overlijden van een
echtgenoot, het boek is iets anders
dan het 'weduwenboek' zoals dat
bekend is geworden met I.M. door
Connie Palmen, handelend over het
verlies van haar Ischa Meijer. Paula
Gomes heeft meer geschreven: een
verhaal dat tegelijkertijd gaat over het
afscheid nemen van Indië, een
afscheid dat zich in ieder nieuw ver
lies weer lijkt te herhalen. Dat maakt
deze novelle tot een Indische novelle,
met daarbij gevoegd dat de hoofd
persoon Sonja Indisch is, iemand 'uit
het verre oosten'. Aldoor is Indië
aanwezig, steeds op een nieuwe
manier. Zoals in de troostende aan
wezigheid van de zee, die Sonja in
schelpen hoort en aan vroeger doet
denken: 'Als kind al in de oorlog,
dacht ik aan de zee. De zee bleef rui
sen en stromen, zodat niets meer
bleef van wat je niet wilde dat het er
was. Ik had schelpen waarvan ze zei
den dat je er de zee in hoorde. Al
was het niets vergeleken bij het
geluid van de golvende watermassa
die kon bulderen en beuken. Toch
luisterde ik en wist: ergens ligt de zee
die glad of onstuimig in een eeuwige
stroom alles met zich meevoert. Ik
hield de schelpen tegen mijn oor, ook
nadat mij was gezegd, dat het alleen
maar mijn eigen bloed was dat ik
hoorde.'
Verloren goe lino
Al in Indië, voor de oorlog, schreef
Paula Gomes. Ze vertelt: 'Op mijn
zevende jaar werd er voor het eerst
een verhaaltje van mij gedrukt. Dat
was in een kinderkrant in Medan op
Sumatra.'
Ze was bijna tien, toen de Japanners
moessQn
36
