Melkvee bedrijf Nagel t
Op zijn Olivetti ET Personal 55, een 'weerbarstige, grillige
tikmsjien'tilzte Je tachtigjarige C. Je Jong uit Pretoria, ZuiJ-
Afri ka, het verhaal van melkveehouJers Nagel Meyer.
Nagel Meyer richtten begin twintigste eeuw een van Je
grootste melkerijen van Java op.
door C. de Jong
Begin twintigste eeuw ontstond er in
Nederlands-Indië steeds meer vraag
naar verse melk en melkproducten.
Tot die tijd waren er uitsluitend Hei
ne, plaatselijke melkerijen met zelden
meer dan vijf melkkoeien. Deze mel
kerijen werden gedreven door zoge
naamde inlanders, Chinezen,
Europeanen en Indo's. Van die laat
ste twee groepen kwamen er steeds
meer, dus de behoefte aan melk
steeg ook. Middelgrote (51-200
melkkoeien) en grote (201 en meer)
melkerijen werden aantrekkelijk. De
stichters van deze grotere melkerijen
waren Europeanen en Zuid-
Willem Charles Nagel (met dank aan mevrouw J.C.G. Reissner-Nagel).
Afrikanen. Laatstgenoemden
behoorden tot een groep oud-krijgs
gevangenen uit Britse kampen op
Ceylon, die zich in 1903 op West-
Java hadden gevestigd.
tabel uit een officieel verslag van
1935 meldt het aantal melkkoeien en
de melkproductie per etmaal van 41
van deze westerse bedrijven. De drie
grootste bedrijven produceerden met
Zodra de Europese melkveehouders
op Java het konden bekostigen voer
den zij Fries-Hollands stamboekvee
uit Nederland in, om de melkgift van
hun koeien te vergroten. Zowel
Fries-Hollandse als zwartbonte melk
koeien gedijen het best in het berg
land van Java.
De melkerijen lagen in het bergland
tussen Lembang en de vulkanen
Tangkoeban Prahoe en Boerangrang
ten noorden van Bandoeng, en in het
bergland bij Pengalengan ten zuiden
van Bandoeng. De meeste zijn
gesticht tussen 1910 en 1930. Een
1435 melkkoeien zo'n 5700 liter
melk per etmaal. Dat is meer dan het
klein- en middengrootbedrijf samen.
Na^el
Twee van die grote bedrijven waren
de Generaal de Wet boerderij bij
Tjisaroea en de Lembangse Melkerij
Baroe Adjak. De eerste is gesticht in
1904 door oud-krijgsgevangen
Afrikaners Louis Hirschland en de
broers Willem en Christoffel van Zijl.
Baroe Adjak is gesticht door de boer
Ursone uit Zuid-Italië.
Een succesvolle laatkomer op West-
Java was de naamloze vennootschap
Nagel Meyer bij Lembang. Willem
Charles Nagel werd geboren te
Oengaran bij Semarang op 17 okto
ber 1881. Zijn vader Alex was daar
werkzaam in de cultures. Zijn moeder
was jonkvrouw Anna Graafland uit
een geslacht van hoge ambtenaren en
officieren. Alex Nagel en Anna
Graafland gingen uiteen en zij ver
trok met hun twee jonge kinderen
moessQn
22
