ijzeren weerhaken. Verder is de endong
panah (met een h op het eind), de
Javaanse sierkoker voor pijlen, geen echt
strijdwapen, doch een oud dansattri-
buut uit het wayang-wongtoneel beho
rend bij de held Arjuna. De bum'bere
tofao van Nias ten slotte, is een blikken
gelaatsversiering, die op een woeste
snor lijkt. Geen wapen maar onderdeel
van een krijgsuitrusting.
De andere aanpassing zijn de Engelse
trefwoorden die hier en daar alfabe
tisch tussen de inheemse benamingen
zijn gevoegd. Bludgeon (knots), cui
rass, helmet, knive, shield, spear, sword
en war jacket. Bij keris vinden we
tevens keris hilt (greep, gevest) als sier-
ornament van de kris. Drie bladzijden
met kleurenfotootjes van diverse typen
krisgrepen zijn hieraan gewijd.
Met nadruk wil ik vaststellen, dat ik
genoemde 'afwijkingen' toejuich omdat
ze als toegevoegde waarde bijdragen
aan een realistische beeldvorming.
Het boek eindigt met een geografisch
geordende, alfabetische index van alle
in de tekst voorkomende inheemse
benamingen. Verder een geselecteerde
bibliografie; en een bronvermelding
van foto's en geraadpleegde literatuur.
Presentatie
De moderne vormgeving uit zich in
kleine typografische accenten als letter
typen, aandachtsstrepen enzovoort, die
een speelse indruk maken. Het fotowerk
is uitstekend. Van uitzonderlijke kwali
teit zijn de bladvullende afbeeldingen,
die het boek sieren en tevens de alfabeti
sche beginletters markeren. De zeldza
me kris als illustratie bij de letter K is
wel bekend als 'keris Gowa' (Makassar,
Zuid-Sulawesi)De kris die in 1750 in
het bezit was van stadhouder Willem IV,
heeft deel uitgemaakt van het toenmali
ge Kabinet van Zeldzaamheden. Dit
unieke exemplaar roept nog steeds vra
gen op. Het lemmet is Javaans. De gou
den krisgreep in de vorm van de
wayangheld Bima en de garuda-figuur
op de verbrede schoen van de schede
wijzen eveneens naar Java. De vorm van
de schede en de technische afwerking
van de greep zijn echter onmiskenbaar
Makassaars-Buginees van stijl. Volgens
plaatselijke overlevering wordt dit type
krissen, behorend bij de rijkssieraden
van Gowa, in verband gebracht met het
islamitische sultanaat Demak op Java
(16de - 17de eeuw). Wat de oorsprong
ook moge zijn, we kunnen aannemen,
dat dit de oudst bekende kris in
Nederland is. Opvallend is overigens,
dat het bijbehorende bevestigingskoord
van gevlochten gouddraad, dat in een
lus met een sierrozet van (edel?) stenen
bovenaan de schede is bevestigd, op de
foto ontbreekt.
Zonder de overige samenstellers en
medewerkers te kort te willen doen,
noem ik slechts Allard de Rooi voor de
algemene vormgeving en Ben
Grishaaver voor de sublieme fotografie.
Bepaald verrassend vind ik de negen
fijngevoelige pentekeningen van Oost-
Indische krijgers in vol ornaat. Her en
der duiken ze plotseling op in de tekst
als parmantige mannetjes die als het
ware door het boek heen dansen.
Als algemeen Engelstalig naslagwerk
voor gevarieerde wapenverzamelingen
van particulieren en (volkenkundige)
musea kan het boek uitstekend dienst
doen bij aanvulling en verbetering van
ontbrekende of foutieve gegevens. Als
opzoekwerk met name voor beginnende
verzamelaars of geïnteresseerden zoals
ikzelf, is het wel moeilijk toegankelijk.
Met behoud van de integrale inhoud
denk ik aan een overzichtelijker manier
van rangschikking. Bijvoorbeeld naar
slag-, stoot-, snij-, kap,- schiet-, en slin
gerwapens. Vervolgens ceremoniële
wapens, schilden, helmen, kurassen en
dergelijke. Als laatste een algemene cate
gorie van attributen, accessoires of toe
behoren. Voor iedere groep afzonderlijk
blijft een alfabetische volgorde gehand
haafd. Dit vergemakkelijkt niet alleen
het opzoeken van de blanke wapens
maar ook van andere categorieën, zoals
bijvoorbeeld schilden, die nu verspreid
over het boek zijn opgenomen. Bij de
geografische index van inheemse namen
is het jammer, dat de nummers van de
bijbehorende afbeeldingen in de tekst,
niet vermeld zijn. Ook dit kan het
opzoeken vergemakkelijken.
Tenslotte een laatste opmerking, beslist
niet onaardig bedoeld. Het ondeugende
zetduiveltje heeft éénmaal toegeslagen.
Bij de eerste afbeelding in het boek; en
herhaald bij datzelfde voorwerp op
nr. 287: Bulelang. Natuurlijk weten wij
dat het Buleleng moet zijn.
Traditional weapons of the Indonesian
archipelago
door Albert G. van Zonneveld
C. Zwartenkot Art Books: 160 pag.
(gebonden)
ISBN 90 5450 004 2
prijs 65,90
www. ethnographicartbooks. com
