)ll (1827-1898)
man bewust de overtocht naar Indië
gemaakt. Ze zagen het als een land
vol nieuwe mogelijkheden. Maar het
viel nog te bezien of het een gelukki
ge tijd voor Anne zou worden.
Conrad Busken Huet bezat evenveel
talenten als vijanden. En omdat zij
nou eenmaal de vrouw-van was, had
dat voor haar ook gevolgen.
Gratis over toclit
Anne Dorothée van der Tholl werd
op 14 mei 1927 geboren in Haarlem,
als vierde kind van apotheker Isaac
van der Tholl en Marguèrite Jannel.
Het gelovige gezin telde in totaal
negen kinderen. Anna - zoals zij
genoemd werd - kreeg gelegenheid
haar talenten te ontplooien. Zo werk
te ze als onderwijzeres op een 'kost
school voor jonge jufvrouwen'.
Verder werkte ze als vertaalster van
Engelse en Franse auteurs en publi
ceerde ze enkele korte verhalen.
Naast haar werk volgde ze catechisa
tielessen bij een jonge aantrekkelijke
predikant van de Waalse kerk.
Conrad Busken Huet. Ze werden
verliefd.
Hij schreef haar brieven waaruit zij
geleerd moet hebben dat haar aan
staande een hartstochtelijk karakter
had en bepaald geen allemansvriend
was. Zo schreef hij tijdens de verlo
vingstijd: 'Vindt gij het leelijk, dat
mijn ideaal is, om een eenzaam leven
met U te leven? Om met niemand
om te gaan? Laatst zei mijne Tante:
gij hebt hier in Haarlem geen enkel
vriend? Dat is ook zo. Zelfs heb ik
hier geen enkele vriendin buiten U.
Doch dat deert me niet, zoo ik U
maar heb,- U en de drukpers.
Schrijven en met U leven - en voor
de rest preeken, zoo goed en zoo
kwaad als het mag,- daar kan ik het
best mee stellen.' Ze durfde het toch
met hem aan. In 1859 trad ze met
hem in het huwelijk. Een jaar later
werd hun zoon Gideon geboren.
In het Bloemdaalse huis Sorghvliet
kregen ze regelmatig bezoek van
Sophie Potgieter en haar broer, de
schrijver Everhard Potgieter.
Ondanks de optimistische naam van
het huis kenden Anne en Conrad wel
zorgen. Gideon had veel aandacht
nodig vanwege een aangeboren
heupontwrichting en Conrad had
nogal eens conflicten in literaire en
theologische kringen. Anne verlichtte
de geldzorgen wat door als vertaal
ster te werken. Toen Conrad in 1867
het aanbod kreeg om naar Indië te
gaan, accepteerde hij dat dan ook.
Het leek een uitkomst. In ruil voor
een gratis overtocht, betaald door
minister van koloniën J.J. Hasselman,
beloofde hij een rapport te schrijven
waarmee de minister meer grip kon
Hijgen op de liberale Indische pers.
In 1868 vertrok het gezin naar Indië.
Ze zouden daar acht jaar blijven.
Eig'en kring
In Rramat (Batavia) begon Anne
brieven te schrijven aan haar vriend
in Sophie. De eerste jaren moest
Anne erg wennen aan haar nieuwe
omgeving. Zij had heimwee. Busken
Huet had het druk met zijn redac
teurschap van de Java-Bode en zijn
roman Lidezoyde. Langzaam maar
zeker vonden de Huets hun plaats in
Indië. Anne schreef voor de krant en
bestierde het huishouden. De ruime
Indische woning beviel haar wel. Ze
genoot van het overdadige natuur
schoon. Maar toch schreef ze treurig
aan Sophie: 'Doch met al dat moois,
ons eigen lieve Hollandsche kringetje
hebben wij niet terug; doch waar
vindt men dat ook weerom?'
Maar Anne stond positief in het
leven. Ze zocht altijd naar het goede.
Over de plaatselijke bevolking schreef
ze: 'Ook de Inlanders mag ik gaarne
lijden! Aan die donkere kleur gewent
men spoedig; en de mooije onder
hen doen u denken aan wandelende
bronzen beelden. Zij zijn goedig en
geven gaarne genoegen; en er zijn er
onder die schrander en zelfs ondeu
gend zijn.'
De wat neerbuigende toon die in
deze woorden doorklonk was in
meerdere brieven aanwezig. Zoals
veel Hollandse dames, kon ook Anne
zich geen voorstelling maken van de
Indonesische wereld. Zij leefde
geheel in haar eigen kring.
Welvaart
In 1870 verhuisde Anne met haar
gezin naar Buitenzorg. Juichend
schreef ze aan Sophie: het oord
dat ik u laatst als zoo liefelijk en aan
trekkelijk beschreef, is onze woonplaats
geworden. Wij allen voelden ons hier
zooveel aangenamer Hier vond zij
een echo van haar Hollandse kring: er
waren feestelijke partijen en opwinden
de races, zij las Nederlandse romans en
zij speelde zelfs enkele toneelrollen in
plaatselijke opvoeringen.
In 1873 kwam er een nieuwe omwen
teling in Anne's leven. Na conflicten
met de Java-Bode, begon Busken Huet
zijn eigen Algemeen Dagblad van
Nederlandsch-Indië. Anne schreef ook
in deze krant: recensies, literaire por
tretten en zij vertaalde literair werk. Ze
verhuist weer naar Kramat. Dit keer
schept het wonen in Batavia haar meer
genoegen. De heimwee heeft plaats
gemaakt voor welvaart. Maar een nieu
we schaduw dient zich aan: hun zoon
Gideon moet naar Europa voor
onderwijs.
Herenigd
Anne wilde man noch zoon achterla
ten; het gezin moest samenblijven. Zo
zou het gebeuren. Eind 1875 ver
scheen in Huets' krant de aankondi
ging van de vendutie, het huis op
Kramat werd te huur aangeboden. Niet
lang daarna verhuisden de Huets naar
Parijs. Ook daar stond het gezinsleven
in het teken van het geschreven woord.
Busken Huet publiceerde in verschil
lende periodieken. Anne besteedde veel
tijd aan lezen. Ze besprak haar litera
tuur met haar Sophie en schreef zelf.
In mei 1868 overleed Busken Huet.
Anne schreef aan Sophie: 'Wat ik mis,
weet gij genoeg; gij, die ons in ons
intiem leven hebt gehad. Ik wacht
slechts op het oogenblik, om met hem
hereenigd te worden en tracht te leven
voor mijn zoon, die een engel voor mij
is en was voor zijn vader.'
Haar wens - 'hereenigd te worden'-
zou pas jaren later in vervulling gaan.
Op 19 juli 1898 werd zij herenigd met
haar man. Sophie volgde haar vriendin
op 5 augustus van datzelfde jaar.
Damescompartiment Online
Meer lezen over Anne Busken Huet-
van der Toll en andere schrijfsters
over Indië? Bezoek dan het
Damescompartiment Online op
http://www.damescompartiment.nl
Wilt u Vilan schrijven, dan kan dat
ook: postbus 11082, 2301 EB
Leiden.
47 ste jaargang - nummer 4 - oktober 2002
35
