mijn geboorteland ontnomen. Wat
hij over mij schreef, kwam erop neer
dat ik een echt Hollands meisje was.
Ik bedoelde het allemaal wel goed, ik
was ook wel slim volgens hem en als
schrijfster niet verwerpelijk.maar al
met al heeft hij mij gewoon afgeno
men waar ik naar mijn mening recht
op heb: ik ben in Indië geboren en
dat heeft mijn leven gevormd.
Niet dat ik Rob zijn standpunten
kwalijk neem, ik voel echt wel sym
pathie voor hem, maar ik vond het
jammer en verdrietig dat hij niet
begreep hoe ik was. Hij zag mij bin
nen die Indische bellettrie niet voor
vol aan. Ik zit dan nog niet in het
damescompartiment met Annie
Foore en al die andere oude dames
uit de negentiende eeuw, maar ik
bleef een verwend meisje uit een
koloniaal elite-milieu. En dat vind ik
overtrokken. Zo was het niet.'
Het meest was ik geschokt door de ont
dekking dat Dee mij soms haatte, niet
om wat ik zei of deed, maar om wat ik
in haar ogen blijkbaar was, iemand in
wie ik mijzelf niet herkennen kon.
Dat ik altijd haloes wilde zijn, beleefd,
bescheiden, beschouwde zij als pure
aanstellerij.'
(Sleuteloog, pagina 133)
'Zo'n opmerking is zeker autobiogra
fisch. Onbedoeld en zonder dat je
het weet, wek je ressentiment op bij
mensen. Als ik zoiets merk, probeer
ik mij te verdiepen in de gedachten
en gevoelens van de ander. Want,
ook al heb je misschien onaangena
me ervaringen gehad met die per
soon, je gaat iemand beter begrijpen.'
'Op afstand (ik lag al in bed) hoorde
ik eens een heftige woordenwisseling,
waarin Louis [Dee's Indische vader]
mijn vader beschuldigde van een discri
minerend oordeel, en hem verweet als
totok natuurlijk toch weer niets te
begrijpen van Indische toestanden
(Sleuteloog, pagina 45)
'Ik hoop dat sommige mensen zien
dat er een andere invalshoek mogelijk
is: dat er vanuit de totok-kant over
die dingen nagedacht wordt, dat we
met elkaar gemeen hebben dat we
niet echt Nederlandse Nederlanders
zijn en dat dat een reden is om niet
tegen elkaar te keer te gaan en om
elkaar niet te discrimineren.
Uit Sleuteloog blijkt hoop ik dat ik
geen negatief beeld heb van die din
gen. Je kunt alles verklaren als je
maar over genoeg gegevens beschikt
en ik vind dat je verplicht bent op
zoek te gaan naar die gegevens. Er
ligt nog een enorm onderzoeksterrein
braak in de Indische wereld, in de
verhoudingen, in de geschiedkundige
feiten.Er komt gelukkig steeds
meer boven water: dagboeken, docu
menten, brieven over al die verschil
lende levens.'
'De beloften van onze jeugdjaren in
Indië zijn niet in vervulling gegaan.'
(Sleuteloog, pagina 35-36)
'Het heeft mij verbaasd, maar ook
verdriet gedaan dat Tjalie Robinson
en Rob Nieuwenhuys in Oeroeg blijk
baar niet gelezen hebben dat ik ont
zettend veel van dat land gehouden
heb. Als de oorlog er niet geweest
zou zijn, zou ik zeker - en mijn broer
ook - zéker een toekomst in Indië
gezocht hebben. Mijn broer vond het
in Nederland verschrikkelijk. Hij leeft
al sinds 1950 in Australië, op een
manier die in een verlengde ligt van
wat wij in Indië hebben gekend.'
'Dat ik nergens ooit helemaal thuishoor
heb ik aanvaard als mijn natuurlijke
staat van zijn. Dat geeft me vrijheid,
en het vermogen me aan te passen, of
juist op afstand te blijven, al naar het
uitkomt. Dee beschouwde, ten onrechte,
die eigenschap als typisch voor de
"Belanda", die, zoals zij het ooit uit
drukte, zich als een kameleon kan
gedragen om de omgeving waarin hij
domineren wil naar zijn hand te zet
ten.' (Sleuteloog, pagina 7)
'Er zijn allerlei mensen uit Indië
gekomen: Indische mensen, zoge
noemde totoks, daar geboren en
getogen, en Nederlanders die er heel
lang gewoond en gewerkt hebben.
Later is gebleken dat geen van allen
echte Nederlandse Nederlanders zijn,
of ze nu gekleurd zijn of niet. Wij
hebben allemaal iets gemeen wat hier
niet is. Dat bindt ons. Wij zijn kos-
mopolitischer, hebben meer aanpas
singsvermogen, zijn meer ingesteld
op een andere manier van leven. Ik
vind dat we die gemeenschappelijke
eigenschappen zouden moeten bena
drukken.'
'Onder de oppervlakte was er tussen
ons altijd een verbindend element, niet
benoembaar, dat zich aan elke poging
tot verklaring of analyse onttrekt. We
hebben het ingeademd met de lucht van
het land waar we geboren zijn.'
(Sleuteloog, pagina 189-190)
Hella Haasse gelooft dat je tot een
toenadering kunt komen door je
zo goed mogelijk in te leven in
eikaars gedachten en gevoelens.
Heeft zij de verhoudingen tussen
de twee bevolkingsgroepen goed
beschreven in haar nieuwe
roman? Of hebben Tjalie
Robinson, Rob Nieuwenhuys en
Siem Boon nog steeds gelijk en
blijft haar blikveld beperkt? Is er
na zoveel jaar eigenlijk nog wel
een afstand tussen 'Indo's" en
"totoks"? Als die er wel is, kan die
afstand dan ooit overbrugd of
zelfs gedicht worden? Stuur een
reactie van maximaal 250 woor
den vóór 25 november in. De
redactie maakt voor het januari
nummer een selectie uit de inzen
dingen. Onder alle inzenders
worden vijf gesigneerde exempla
ren van Sleuteloog verloot ter
waarde van 16,95.
Sleuteloog, uitgegeven door
Querido, ligt vanaf 8 november in
de boekhandel. De roman telt
194 pagina's en kost 16,95
(paperback, 90 214 6686 4) of
20,95 (gebonden, ISBN 90 214
6684 8).
ste jaargang - nummer 5 - november 2002
29
