was zeer succesvol en
Auguste toch al geen ambtelijke loopbaan hebben geambieerd,
maar meer artistieke aspiraties hebben gehad. Volgens Manusama
werd Mahieu geïnspireerd een Indische stamboelgroep te beginnen
door de voorstellingen in Indië van een toneelgroep bestaande uit
Maleiers van Malakka.
Duizend-en-een-Nacht
In februari 1891 toen Auguste Mahieu in Soerabaja van start ging
met zijn 'Indische Opera' was hij 25 jaar oud. Voor het repertoire
maakte Mahieu vooral in het begin gebruik van verhalen uit
Duizend-en-een-Nacht, zoals Ali Baba en de Veertig Rovers of
Aladin en de Wonderlamp. Hij verwerkte die verhalen tot toneel
stukken in het Maleis. Door de acteurs en actrices werd in een
mengsel van Nederlands en Maleis gezongen. Mahieu koos
Europese dansmuziek, zoals marsen, walsen, polka's, treur- en lief
desliederen waar hij krontjong- en zelfs bekende schoolliedjes aan
toevoegde. Het orkest, doorgaans voor het toneelpodium opge
steld, bestond aanvankelijk uit violen, gitaren en fluiten. Later
werden daar piano, klarinet, trombone en contrabas aan toege
voegd, en nog iets later kwamen serafine (een klein huisorgel) en
rebana (kleine handtrom) erbij. De kostuums waren oriëntaals en
kleurrijk, compleet met tulbanden en fezzen. Met zijn Indische
Opera behaalde Auguste Mahieu op Java in de periode van 1891-
1895 grote successen. Zijn publiek bestond uit Indo-Europeanen,
Chinezen en Indonesiërs. Na verloop van tijd kreeg deze nieuwe
toneelvorm meer bekendheid onder de naam 'Komedie Stamboel'.
Met het woord 'komedie' werd in die tijd toneelspel of vertoning
bedoeld. 'Stamboel' was ontleend aan Istanbul, de hoofdstad van
het Ottomaanse Rijk in het Midden-Oosten.
Chéri des dames
In de tijd dat de Komedie Stamboel hoogtij vierde, trouwde
Auguste Mahieu, 29 jaar oud, op 10 november 1894 te Semarang
met de 21-jarige Petronella Wilhelmina Vos. Haar roepnaam was
Nellie en zij was geboren te Ambarawa (Semarang) op 6 februari
1873. Nellie Vos was actrice in de Komedie Stamboel. Het echtpaar
scheidde vier jaar later. Op 3 september 1900 te Buitenzorg huwde
Auguste, 35 jaar oud, met de 18-jarige Helena Mavinne Coppiëns.
Zij was geboren te Pasoeroean op 22 januari 1882. Haar roepnaam
was Lena en evenals zijn eerste echtgenote was zij actrice in de
Komedie Stamboel. In 1901 was zij zelfs de eigenaresse van
Auguste's Komedie Stamboel-gezelschap. De echtscheiding van
zijn eerste vrouw en zijn tweede huwelijk - twee jaar later - met de
veel jongere Lena Coppiëns moeten de nodige opschudding
teweeg hebben gebracht in de burgerlijke Europese samenleving
in Indië en hebben wellicht bijgedragen aan de reputatie die
Mahieu kreeg als 'chéri des dames'.
Romeo en Julia
Vanaf de eerste successen in 1891 werd het Stamboel-repertoire
voortdurend uitgebreid met bewerkingen van sprookjes en ver
halen uit de lokale folklore, zoals Pandji Semirang, Dewi
Tjiptarasa en bewerkingen van (Indo-)Chinese verhalen als
Kapitein Sim Gie Kong. Maar ook Sneeuwwitje, Doornroosje en
stukken van Shakespeare werden in een nieuw jasje gestoken
en opgevoerd. De koopman van Venetië, Hamlet en Romeo en
Julia zijn bekende voorbeelden van de laatste. Realistische ver
halen van eigen bodem werden opgevoerd, zoals Njai Dasima.
Zelfs een stuk van Multatuli, getiteld 'De Bruid daarboven'
(Penganten di Sorga), maakte deel uit van het Stamboel-reper
toire. De leiders van Stamboel-gezelschappen dachten commer
cieel en wilden een zo breed mogelijk publiek bereiken. De wel
luidende namen van bekende Komedie Stamboel-gezelschap
pen waren: de Komedie Opera Stamboel, Indo's Komedie
Vereniging De Eendracht (met Marie Hoogeveen-Oord en P.
Cramer als toneeldirecteuren), Opera- en Toneelgezelschap
"Wilhelmina" (1915), Opera Bangsawan, Komedie Indra
Bangsawan. Vermoedelijk vanwege de populariteit van de twee
laatste groepen kreeg de Komedie Stamboel in latere jaren ook
bekendheid onder de naam 'Komedie Bangsawan'. Bovendien
gingen in de twintigste eeuw verscheidene van de Komedie
Stamboel-gezelschappen zich, evenals de Bangsawan-groepen
op het Maleise schiereiland, opera noemen. Met de introductie
van het Komedie Stamboel-theater in Nederlands-Indië, werd
aan jonge Indo-Europeanen die niet aan passend werk konden
komen, een kans geboden om als acteur of actrice hun brood te
verdienen.
20 moesson
