Het is een wat groezelig en onooglijk boekje, die Pocket Guide to Netherlands East Indies
en ik schrik een beetje van de vraagprijs: 22,50! Toch vermoed ik dat het wel eens een
heel bijzonder boekje kan zijn.
DOOR JOOP VAN DEN BERG
Een boekoe
pienter
van jewelste
'U zult van dit boekje geen tweede exemplaar in Nederland kun
nen vinden', bromt de antiquair, 'het was niet in de handel en
bestemd voor Amerikaanse officieren, die zouden worden ingezet
bij de bevrijding van het door de Japanners bezette Nederlands-
Indië.' Hij wijst mij op het schutblad waar de (Engelse) tekst staat:
'Voorbehouden aan militair personeel. Zonder toestemming van
het Ministerie van Oorlog mag niets uit dit boekje overgenomen
worden. Wardepartment Washington DC.' Het boekje bevat ook
nog eens een reeks prachtige tekeningetjes van land en volk van
Indonesië. Ik ben al gauw verkocht, betaal, en neem het curieuze
boekje mee naar huis.
Gouden regels
Het blijkt inderdaad een handleiding te zijn voor Amerikaanse
officieren, vol gegevens over Insulinde en vooral veel 'gouden
regels' voor de omgang met Indonesiërs, Nederlanders, én - zeer
bijzonder voor die dagen - Indo's, die volgens de tekst immers 90%
van de Europese maatschappij uitmaken. Het staat er allemaal
echt en het is weer die realistische Amerikaanse kijk op het leven
in de koloniale samenleving. Op een van de eerste bladzijden staat
onomwonden: 'This is not a tourist guide' en vervolgt (ik vertaal
even) 'vol met maan overgoten nachten, tropische stranden en
lieftallige vrouwen. Het doel is informatie verschaffen, beknopt en
zonder fratsen over land en volk.'
Een bijzonder boekje, inderdaad. Een jaartal kan ik niet vinden,
maar uit de tekst valt op te maken dat het in 1943 moet zijn uitge
geven, want de laatste woorden van de Indische radio-omroep
NIROM worden vermeld: 'Wij gaan uit de lucht, tot beter tijden'.
Wat later wordt gesproken over Amerikaanse aanvallen op Noord
Nieuw-Guinea. Ik schat deze gebeurtenissen medio 1943 toen de
Japanse bezetting ruim een jaar aan de gang was.
16 moesson
