KA-mar fa-KOOS
English
Simplified Malay Spelling
Where is the hotel?
di-MA-na HO-TEL
railroad station
S'TAT-si-YON ka-RE-ta A-p,
Where is the railroad sta
di-MA-na S'T AT-si-Y ON fia-RE-ta A-pi
tion?
a toilet, in the city
KA-mar kye-CHIL
a toilet, in the country
Where is a toilet?
di-MA-na KA-mar \c-CH1L or di-MA-na
KA-mar fia-KOOS
Illustraties uit 'Pocket Guide to Netherlands East Indies'
The different Indonesians
Wat is er zo bijzonder aan dit voorlichtingsboekje en waarin
onderscheidt het zich van soortgelijke Nederlandse voorlichtings
gidsjes die door de Koninklijke Landmacht voor de Nederlandse
militair werden uitgegeven?
Welnu, in de Nederlandse boekjes wordt sterk uitgegaan van wat
de soldaat op de zeereis naar Indië en tijdens het verblijf aldaar,
allemaal kan overkomen en hoe hij daarmee om moet gaan.
Het Amerikaanse boekje gaat als het ware van het tegenoverge
stelde uit. Niet de man zelf maar de wereld om hem heen staat
centraal. Niet de binnenwereld maar de buitenwereld. Wat zal hij
aantreffen in Indië en wat zal zijn rol zijn in dit geheel? De omge
keerde wereld dus!
Dit voor ogen houdend kom je - al lezend - onder de indruk van
die realistische Amerikaanse aanpak, waarbij feiten altijd centraal
staan en zelden meningen.
Bij het hoofdstuk over de bevolking wordt meteen gesproken van
'the different Indonesians' en wordt duidelijk gesteld dat de vele
volken die de archipel bewonen onderling geweldig verschillen en
aparte benaderingswijzen vereisen.
Van de volbloed Nederlanders wordt gezegd dat zij zeer efficiënt
zijn - niets herinnert hierbij aan de traditionele klompen en pof
broeken - maar dat je beter niet in discussie moet gaan over het
koloniaal bewind... Er is zelfs een apart hoofdstukje gewijd aan de
Indo - ondenkbaar in soortgelijke Nederlandse gidsjes - waarin
onder meer wordt gezegd dat je vooral met deze groep te maken
zult krijgen omdat zij nu eenmaal 90% van de Europese bevolking
uitmaken. Ook zeldzaam is de mededeling dat deze groep 'suffered
more than any other during the Japanese occupation.' Nu kan men
zich afvragen óf deze stelling niet wat genuanceerd had moeten
worden, maar was dat überhaupt mogelijk in 1943? Feit is dat aan
dacht wordt geschonken aan de buitenkampers. Opmerkelijk is
ook wat er over Indonesiërs wordt geschreven. Zij worden als
geheel 'loyaal aan het Nederlandse gezag' neergezet, maar veel
extreme anti-Nederlandse nationalisten willen toch 'to get rid of
the Dutch at any cost!'
Voorbeeld van efficiency
Los van deze politiek getinte overwegingen is het geschriftje een
voorbeeld van efficiency. Zo staat er uitgebreid in hoe een blanke
zich moet gedragen rond de heilige plaatsen. Oorden die K'RA-
mat, POO-den of P'MA-li zijn kunnen alleen worden bezocht
'under very stringent rules of behavior.' Het boekje sluit af met een
'Checklist of Do's and Don't's', die nog steeds opgaat tot op de dag
van vandaag. Bijvoorbeeld: 'Don't touch local women in public. Be
generous and share your cigarettes. ABOVE ALL USE YOUR COM
MON SENSE.' Kan het duidelijker? De uitgebreide lijst van Maleise
woorden en samenspraken bevat bijvoorbeeld de zin: 'Waar is het
toilet?' Erg aards gedacht misschien, maar wel erg handzaam in de
praktijk.
Ik zou nog tijden kunnen doorgaan met citeren, want het boekje
bevat nog veel meer juweeltjes van heldere en achtenswaardige
regels voor de omgang tussen blank en bruin. Er wordt zelfs duide
lijk uitgelegd waarom Indonesiërs nogal eens ja zeggen en nee
doen. Er staat letterlijk: 'Indonesiërs vinden het in de regel onge
past om te redetwisten, tegen te spreken, of zelfs maar een teleur
stellend antwoord te geven. Belangrijk is om aardig te zijn, en des
noods de feiten wat te verdoezelen. Ze zullen altijd zeggen het met
je eens te zijn, ook al zijn ze het niet, of je iets beloven terwijl ze
weten dat het niet zal kunnen. Wees daarom zo duidelijk mogelijk
als je vragen stelt!' Maar het belangrijkste in het boekje is in mijn
ogen de nadruk die wordt gelegd op de vraag hoe de Amerikaanse
militair zich dient te gedragen tegenover de Indische bevolking, en
niet andersom. Inderdaad, een boekoe pienter van jewelste.
april 2004 17
