'De generatie van mijn ouders werd als shit behandeld'
is het een algemeen iets dat de eerste generatie niet hun problemen
bespreekt met de tweede generatie. Als je ervoor hebt gekozen om naar
een land te gaan, maak je er iets van. Maar je gaat niet klagen, en al
helemaal niet bij je kinderen. Dat kwam pas later.'
'Wij leefden aan de rand van het zwarte ghetto in Los Angeles. Onze
straat bestond voor tachtig procent uit Afro-Amerikanen, er was één
Duits, één Chinees gezin en wij, een gezin met zeven kinderen. We werk
ten hard, hadden als eersten in de straat een auto. Toen ik vier jaar oud
was had ik mijn eerste baantje, zelf gevonden; ik veegde de vloer van een
winkel. We groeiden op in de depressie, na de beurskrach van 1929 was
er nergens geld voor en we moesten alles zelf maken. Ik bouwde mijn
eigen modelvliegtuigen. Ondanks het gebrek aan geld was mijn jeugd
heerlijk.'
'Totdatje op een bepaalde leeftijd komt en je je realiseert dat er een
kleurlijn bestaat. Dat besef kwam toen ik tien jaar was. Je wordt niet
meer uitgenodigd op feestjes van blanke Amerikanen. Later op de
highschool werd ik veel gediscrimineerd. Leraren die opmerkingen
maakten. Dus ik was niet vaak op school, misschien twee, drie keer per
week. De rest van de week zat ik in de dierentuin, alleen. Het was een
van de grootste dierentuinen ter wereld, maar ik kwam er vooral voor
de ambachtswinkeltjes. Het houtsnijwerk en de beelden hadden mijn
speciale interesse. Op een dag ben ik met mijn tekeningen en beeldjes
naar een vrouw gegaan die daar een atelier had. Zij stelde me voor aan
de beeldhouwer Donal Hord. Ik kon lessen van hem krijgen, maar omdat
hij kon zien dat ik geen geld had, moest ik in natura betalen. Dat wil zeg
gen; ik moest de tuin onderhouden.'
Evacuatie
Veel lessen heeft Tajiri niet kunnen volgen.'Ik ben geboren in 1923, op
7 december. In 1941 werd ik achttien jaar. Die dag, het was zondagoch
tend, was ik op straat american football aan het spelen. Ik herinner me
dat iemand uit het raam van ons huis schreeuwde "We are at war!". De
Japanners hadden Pearl Harbor aangevallen.'
Op die leeftijd was ik een naïef kind. Had nog nooit een meisje gekust,
hing niet zoveel buiten rond, ik was een loner en een laatbloeier. Nu zijn
jongeren veel meer op de hoogte van wat er in de wereld gebeurt maar
ik toentertijd niet. Die Japanse aanval drong gewoonweg niet tot me door.'
Uit angst voor spionage en verraad door hun landgenoten besloot de
Amerikaanse regering onder leiding van president Franklin D. Roosevelt
tot de invoering van een aantal maatregelen. In maart 1942 kwam er
een avondklok voor Japans-Amerikanen, ze mochten niet meer in het
leger werkzaam zijn en kort daarna verschenen de aanplakbiljetten op
de muren waarop stond dat Amerikanen van Japanse komaf geëvacu
eerd zouden worden. Hiertoe werden tien zogenaamde relocationcamps
gebouwd. De kampen waren vaak omgebouwde rencircuits in afgelegen
gebieden zoals in de woestijn.
'Een paar dagen na de aanval op Pearl Harbor werden Japanse docenten,
leiders van kerken en boeddhistische centra opgepakt. Er hing een span
ning in de lucht en mensen keken anders naar me. We besloten onder te
duiken. Mijn vader was al overleden, en mijn moeder moest keihard wer
ken om ons te voeden. Soms aten we weken achter elkaar alleen maar
uien. Totdat ook wij een oproep voor evacuatie kregen, we moesten onze
spullen pakken. Tja, wat pakje dan in? Je tandenborstel, wat boeken,
wat kleding. Je wist dat zodra je je huis had verlaten, het zou worden
bestormd en mensen de boel leeg zouden roven. Dat hadden we al
vaker gezien. Toen we eenmaal in het kamp waren, hoorden we dat ons
hele huis, inclusief alles wat erin stond, gestolen was. Het is simpelweg
losgetrokken van de fundamenten en op een platform verhuist naar een
andere plaats. Er waren familiestukken en fotoboeken. Dit alles is verlo
ren gegaan. We hebben er nooit meer iets van teruggezien.'
Samen met meer dan 25.000 Japans-Amerikanen kwam de familie
Tajiri terecht in een zwaar bewaakt kamp met prikkeldraad, houten
wachttorens, soldaten met machinegeweren en zoeklichten. De familie
sliep in een paardenstal. Zes maanden later was er een volgende
evacuatie naar Poston, Arizona. In dit kamp zaten 18.000 mensen. Ook
hier prikkeldraad en wachttorens.'We woonden met zijn vijven in een
barak. Er was geen privacy want alle plekken waren met dunne doeken
van elkaar afgeschermd. De gaarkeukens serveerden soldatenrantsoen.
Het was een vervelend leven. Niemand werd tot werken gedwongen,
maar iedereen ging werken. Binnen no-time werden er schooltjes,
ziekenhuizen en moestuinen uit de grond gestampt. Japanners passen
zich erg goed aan, ze probeerden van alles te organiseren. Ik bewonder
die Japanse kracht. Zelf heb ik in dat jaar niet veel gedaan, een beetje
gewerkt voor twee dollar per week. Er was een kunstklasje waar ik les
kreeg, en soms stonden we na school bij devuurkorfte praten over
football en baseball, denk ik.'
'Het was een vreemde periode, maar ook interessant op een of andere
manier. Wij zaten vast zonder enige vorm van proces, we hadden niets
misdaan. Nu ben ik daar nog boos over, ze hebben met ons gespeeld.
Voor de oorlog voelde ik me, ondanks de discriminatie, meer Ameri
kaan dat Japanner, maar vanaf dat moment kreeg ik een aversie tegen
Amerika.'
Dienst
De interneringskampen zouden jarenlang blijven bestaan, en Tajiri's
toekomst zag er somber uit. Toen het Amerikaanse leger aangaf man
krachten nodig te hebben en de regering toestemde Japans-Amerika
nen toe te laten, tekende Tajiri in. Dit was in 1943.'Ik was bijziend, had
een beroerde gezondheid en was altijd een loner geweest. Maar ik had
gehoord dat ze ons over wilden plaatsen naar een ander kamp, en dat
wilde ik niet. Dan maar het leger in, daar kon ik een mister nobody zijn.'
Op 1 mei 1944, na een vier weken lange reis op zee, werd zijn divisie
afgezet in Italië.Tajiri had elf maanden training gehad en was klaar voor
de oorlog. Hij werd ingezet als koerier en moest in zijn eentje de bergen
en heuvels rondom Rome beklimmen.
'Op 9 juli lagen we in een vallei toen we onder vuur werden genomen.
We kregen small armfire, maar dat stoorde me niet. Wat echt eng was,
was het 88 mm. vuur. De kannonnen en het artillerievuur. Dat maakt
moesson
