m
Je kunt ze al kopen voor rond de zes euro en je ziet ze dan ook op bijna elke
vensterbank staan. Tangan dingin - groene vingers - hoefje er niet meer voor
te hebben, want ze worden speciaal voor de Hollandse huishoudens gekweekt.
Toch houden orchideeën altijd iets mysterieus.
DOOR MARJOLEIN VAN ASDONCK O FOTOGRAFIE ROB BÖCK/ARCHIEF MOESSON
Volgens de Vereniging van Bloemen
veilingen in Nederland was, net als
voorgaande jaren, in 2004 de orchidee
weer de best verkopende kamerplant. Op
de veilingvloer werd meer dan 83 miljoen
euro omgezet aan de bekende potorchidee
Phalaenopsis (vlinderorchidee). Dat hadden de
orchideeënjagers die in de negentiende eeuw in
het spoor van de ontdekkingsreizigers de nieuwe we
relden afstroopten op zoek naar orchideeën, nooit kunnen vermoeden.
Orchideeënjagers
De orchideeëngekte brak in Europa vrij laat los, pas in de negentiende
eeuw. Er waren al orchideeën bekend, zoals de vanilla (Vanilla planifolia)
die de Spanjaarden in de vroege 16e eeuw in Mexico hadden opgemerkt.
Natuurlijk groeiden er in Europa ook verschillende soorten orchideeën,
maar daar werd niemand warm of koud van. Pas toen min of meer per
ongeluk bij een plantenzending uit Zuid-Amerika een orchidee (Cattleya
labiata) meekwam en deze in 1821 tot een prachtige enorme roze-paarse
bloem kwam in Suffolk, brak de gekte los. Kwekers zonden orchideeënja
gers naar alle exotische werelddelen om voor hen de meest uitbundige
en grote orchideeën te vinden. Omdat exclusiviteit een must was, kwam
het vaak voor dat de jagers na de selectie van de in hun ogen meest
waardevolle bloemen, alle andere in hun ogen inferieure soorten in de
streek vernietigden. Hele bootladingen orchideeën werden naar Europa
gestuurd, maar meestal ontsnapten slechts enkele exemplaren aan de
verrotting die op de loer lag tijdens zo'n wekenlange tocht. De orchidee
enkoorts werd onderbroken door de harde realiteit van de Eerste We
reldoorlog. Jarenlang hebben liefhebbers het daarna moeten doen met
het enkele exemplaar dat op de bloemistentoonbank in een klein plastic
flesje werd verkocht. Maar nu is het Orchidelirium weer uitgebroken.
De orchideeënhandel is een wereldwijde miljardenindustrie geworden,
dankzij verbeterde kweekmethoden.
Voorgalerij
In Indië is de orchidee nooit uit de mode geweest. Geen wonder, Indië
was de natuurlijke, inheemse vindplaats van de meest uitbundige
soorten. De orchideeën maakten deel uit van het Indisch huishouden. De
Phalaenopsis, anggrek bulan in het Maleis, werd gehouden op de voor
galerij, naar beneden hangend net als in de oetan. Aan een stukje boom
bast met mos gebonden, dus niet zo tegennatuurlijk zoals ze tegen
woordig in de winkel worden verkocht: omhoog aan een stokje. Er waren
veel Indische hobbyisten die uitgroeiden tot experts op het gebied
van orchideeënkweek. Zo vertelde Indische jongen Ferry van Eekhout
me dat zijn vader in Soerabaja orchideeën leverde aan de plaatselijke
bloemenkwekers, vanwege de mooie kruisingen die hem waren gelukt
te kweken. Ook nu in Nederland is er een groot gedeelte Indischen onder
de orchideeënliefhebbers. De orchideeën zijn onlosmakelijk verbonden
met onze Indische achtergrond.
In het wild
Overal ter wereld - met uitzondering van de poolgebieden - groeien
orchideeën. Ze vormen de omvangrijkste plantenfamilie met de grootste
diversiteit op aarde. Naar alle waarschijnlijkheid bestaan er meer dan
vijfentwintig duizend in het wild voorkomende soorten. Er zijn grofweg
twee soorten orchideeën: terrestrische en epifytische.Terrestrische or
chideeën groeien op de grond. Epifytische orchideeën komen het meest
voor in tropische gebieden. Ze groeien op takken en in boomkruinen
waar ze zich voeden met het vocht dat langs de boomschors druipt. De
mooiste varianten, met soms meterslange bloemtrossen, komen voor
rond de evenaar. De Phalaenopsis, vlinderorchidee of anggrek bulan is
zo'n orchidee. Het verhaal gaat dat de westerse ontdekkers de bloe-
20 moesson
