Decentralisatie brengt een h
36 moesson
vergroten. Het parlement was nauw betrokken bij het geheel en voor
Aceh en Papua werden bijzondere regelingen getroffen om enigszins
tegemoet te kunnen komen aan de eisen van de GAM en de OPM.
Maar er kwamen ook problemen om de hoek kijken. Onder de ambte
naren bestond onzekerheid over hun positie - en salaris - in de nieuwe
bestuursstructuur. Volgens de nieuwe formule voor herverdeling van
inkomsten uit de exploitatie van natuurlijke rijkdommen zoals olie, gas,
ertsen en hout werden de rijke provincies nog rijker. Het geld dat er bij
de rijke provincies bijkwam ging er bij de arme provincies juist af.
Om de lokale wetten aan de nationale wetten te toetsen werd een
procedure bedacht. De nationale overheid moet binnen 30 dagen een
uitspraak over een wet doen, anders wordt de lokale wet vanzelf be
krachtigd. Door deze regel werden de ambtenaren in Jakarta overstelpt
met wetsvoorstellen en konden het werk niet meer aan.Tal van lokale
wetten die in tegenspraak zijn met de nationale wetgeving, zijn hier
door van kracht geworden. Een verwarrende situatie.
De gemeentebesturen klaagden steen en been dat ze toch nog te
weinig geld kregen om andere dingen te doen dan alleen de salaris
sen van de ambtenaren te betalen. Oplossing: nieuwe belastingen.
Maar dit had weer nadelige gevolgen voor het investeringsklimaat. De
kamers van koophandel begonnen te klagen en buitenlandse bedrijven
werden nog voorzichtiger dan ze al waren door het trage economisch
herstel na de economische crisis. Een vrachtwagenchauffeur die met
een lading sinaasappelen van Medan naar Jakarta reed vertelde dat hij
onderweg zestien keer moest stoppen vanwege lokale registraties. Elke
keer moest hij iets betalen.
Belangenconflict
De decentralisatie van het bestuur is een goede zaak want het brengt
de macht dichter bij het volk. De link tussen belastingen en overheids
uitgaven wordt duidelijker en lokale bestuurders kennen beter dan wie
ook de behoeften van de het lokale bedrijfsleven. In theorie allemaal
waar. Maar in de praktijk kunnen deze goedbedoelde bepalingen gek
uitpakken en kunnen politieke en zakelijke belangen door elkaar gaan
lopen. De nauwe banden tussen conglomeraten en politieke macht
hebbers waren kenmerkend voor het oude Soeharto regime. Er is wel
eens gezegd dat er maar één ding bestaat dat erger is dan dergelijke
georganiseerde corruptie en dat is ongeorganiseerde corruptie op
lokaal niveau.
Bij een sterk gedecentraliseerde overheid is er veel sneller sprake van
tegenstrijdige belangen. Een goed voorbeeld hiervan is het minimum
loon. Zodra de decentralisatiewetten ingingen werd het minimumloon
door tal van gemeenten verhoogd. In Jabotabek (het verstedelijke
gebied Jakarta-Bogor-Tangerang-Bekasi) zelfs met achtendertig pro
cent terwijl elders, in bij voorbeeld Bandung of op Bali, de verhoging
beperkt bleef tot zo'n tien a vijfentwintig procent. Goed nieuws voor
degenen met een baan in Jabotabek, maar slecht voor werkzoekenden,
schoolverlaters, mensen zonder opleiding en vrouwen. De overkoepe
lende werkgeversorganisatie Apindo heeft haar leden aangeraden het
minimumloon in Jabotabek niet uit te betalen, omdat ze het simpel
weg te hoog vonden.
Corruptie en hoofddoeken
De meeste waarnemers zijn het erover eens dat de wijze waarop de
decentralisatie in Indonesië doorgevoerd wordt, niet bijdraagt aan
een democratischer bestuur op lokaal niveau. Er zijn twijfels over de
kwaliteit van het lokale bestuur en verhalen over toenemende cor
ruptie doen voortdurend de ronde. Sommigen menen dat de nationale
eenheid ondermijnd wordt, anderen denken dat alleen decentralisatie
de opkomst van afscheidingsbewegingen in de kiem kan smoren.
Sinds 1 januari 2001 zijn vele districtshoofden en burgemeesters
vervangen, maar vaak blijken hun opvolgers tot de oude politieke
elite te behoren. In de provincie Noord-Sumatra, bij voorbeeld, zijn
nagenoeg alle nieuw benoemde districtshoofden of burgemeesters
lid van Golkar en dat in een provincie waar de PDI-P de grootste partij
is. In Medan hoor je steeds meer over geweld uitgeoefend door lokale
politieke organisaties, veelal aangeduid als premanisme (erfenis uit het
Nederlands: 'vrije man' als eufemisme voor iemand die door middel
van geweld zijn wil weet op te leggen). In Oost-Java moetje een fors
bedrag neertellen voor een voorkeursstem van een lid van de lokale
volksvertegenwoordiging bij verkiezingen van burgemeesters en
districtshoofden. Hier is de lokale elite aan de macht en niet de lokale
kiezer zoals de bedoeling was.
Maar er zijn ook andere geluiden. In Blora, een slaperig stadje in
