Meditations from Florida Ting Ting
'Aadrijkskunde' en geschiedenis
WIE WAT WAAR WANNEER
Vóór de grote vakantie was je nog
maar een derdeklassertje die al
om elf uur vrij van school was. Een
maand later zat je in de vierde klas, had
je om elf uur je tweede uitspanning en
dan weer klas tot één uur. Er stonden nu
meer vakken op het lesrooster,
onder andere een vak dat we
nooit anders noemden dan
'aadrijkskunde' (de eerste
r bestond voor ons niet). 3%
Negen jaren oud werd ons
uitgelegd dat het hier om
kennis ging van de aarde,
een ronde bol die door 't
heelal tuimelde en waar wij
op verbleven. We snapten nul.
Hoe was 't mogelijk dat we er niet
afvielen? Met de geleerden van honderden
jaren her, vonden we dat onze aarde niet
rond kon zijn, maar dat die vlak moest zijn.
Deskundig werd ons uitgelegd dat de aarde
rond was en dat we er betoel niet af zouden
vallen. Viel een mier die over een bemod-
derde knikker liep van die knikker af? Nee
toch? Nou dan. Die logica namen we graag
aan. We begonnen dus met leren waar we
precies zaten op die aardbol, en dat nu was
aard-rijks-kunde. Er hing een grote land
kaart aan de muur en we hadden een atlas
voor ons die met die kaart overeen kwam
en die ik prachtig vond. Het eerste stuk
land dat werd besproken was een groot
eiland, ons eiland Java. Het was omringd
door water. Ten noorden de Java Zee, ten
zuiden de Indische Oceaan, ten westen de
Straat Soenda, ten oosten Straat Bali. Daar
om werd het een eiland genoemd, werd
ons bijgebracht. Leerden we meteen de vier
windstreken kennen. De aanwijsstok gleed
over de kaart naar Java's binnenland, en
wees in 't oosten Malang aan omringd door
bergen, en even verder Lawang waar we
op datzelfde moment in de schoolbanken
zaten! Totaal in de ban van 'aadrijkskunde'
raakte ik er thuis niet over uitgepraat. De
aarde, rond als een knikker, zoveel water,
een eiland, bergen, plaatsen op 't eiland
waar je woonde en naar school ging. Het
vergde enorm veel werk van een jong brein.
Later kwam ik tot de ontdekking dat aard
rijkskunde en geschiedenis, dat laatste ook
al zo nieuw voor ons, hand in hand gingen
en kwam ik met nog meer verhalen thuis.
Waar zouden we vandaag zitten als
Portugals Vasco da Garna geen zeeroute
naar India had gevonden via Kaap de
Goede Hoop naar de Molukken waar de
Portugezen later handel dreven in
specerijen? Daar was Columbus
niets bij vergeleken. Die was
alleen maar in de waan dat
hij Indië gevonden had en
noemde, wat voorbarig, de
eerste mensen die hem ver
welkomden Indianen. Dan
waren er onze voorvaderen,
en de West- en Oost Indische
Compagnies. Velen monsterden
aan op schepen die op de Oost of West
voeren of werden als VOC-kooplieden uitge
zonden om nooit meer terug te keren naar
Europa. Eén van hen was een overgroot
vader die de Oost koos en de rest van zijn
leven in Soerabaja doorbracht. Vele jaren
later ging die familie noodgedwongen naar
Holland, en vandaar naar de andere kant
van de aardbol, naar Amerika. En ik denk
zo, als die voorvader nu eens meteen naar
Amerika was gegaan met de West-Indische
Compagnie, dan hadden we niet zo'n om
weg hoeven maken. Was alles dan anders
geweest? Maar dan - denk ik verder - uit
eindelijk kom je altijd terecht waar 't lot al
bepaald heeft datje wezen moet en mag je
blij zijn datje niet van de aardbol viel toen
je van de Spijseilanden naar Europa en
vervolgens naar de Nieuwe Wereld trok, en
datje, net als die mier op de knikker, bleef
reizen naar je voorbestemde eindpunt. De
reis heeft honderden jaren geduurd en voor
velen van ons begon het in de vierde klas
van de lagere school met een paar nieuwe
vakken en veel kraken van hersens om te
leren vatten tijdens de 'aadrijkskunde' les,
dat de aarde rond is en datje er niet vanaf
kan vallen. Want dat is gelukkig nog nooit
in onze geschiedenis voorgekomen!
Juul Lentze groeide als kind op in Malang. In
1957 emigreerde ze naar de Verenigde Staten.
Elke maand schrijft Juul Lentze in Moesson over
haar belevenissen in haar woonplaats Ocala,
Florida en over toen froeher.
Verz. vraagt te koop: Alles uit Ned.-lndië: boeken-foto's-
paperassen-voorwerpen-e.d. M.b.t. kunst-cultuur-
scheepvaart-Jap.bezet-KNIL-etc. Tel. 078 - 673 35 58.
U vindt VEEL CD's, VCD's en INDONESISCHE SPEEL
FILMS en PASAR INFORMATIE via www.bartim.156.nl
Stichting PIKULAN organiseert in de drie noordelijke
provincies t.b.v. fondswerving bij Indische verenigingen
en/of belangstellenden een lezing met dia-presentatie en
verkoop van in Indonesië gemaakte artikelen ter onder
steuning van de zorg voor 280 kinderen in Indonesië.
Presentaties gratis, alleen reiskosten graag vergoed en er
wordt een collecte gehouden. Info: 0512 - 84 02 58
of n.a.smits@hetnet.nl www.pikulan.nl
KIJK VOOR MOOIE BOEKEN met betrekking op Indië/
Indonesië op www.dahlan.nl Kleine uitgever, GROOTSE
boeken. NIEUW: Het Hanenei. 288 blz., prijs voor
Moessonlezets 14,95 i.p.v. 17,50.
Uitgeverij DAHLAN, Lemmer, tel. 0514-56 52 77.
In ons bezit: Zilveren doos met daarop de letters RCMA
(Rubber Cultuur Maatschappij Amsterdam), de cijfers 25
tussen twee lauwerkransen en de jaartallen 1906-1932
met de naam M. Schuurman. Nabestaanden gezocht.
Info: 0511 - 46 42 35 of fam.jelsma@home.nl
CONTACT GEZOCHT met mensen die mijn tante Annie
Wijers-van Puffelen (1903-1989) en/of haar man heb
ben gekend. Zij werkte van 1930-1942 als kinderarts
i.h. ziekenh. Boedi Kemoeliaan in Batavia en gaf les
aan de vroedvrouwenopleiding. Van 1942-1946 zat zij
gevangen in de Japanse kampen Grogol en Tjideng op
West-Java (waar zij werkte als wijkarts). Tot 1952 was zij
werkzaam i.h. St. Elizabeth Ziekenh. in Semarang. Haar
man: H.P. 'Beer' WijersJ-1959) woonde in 1917/1918
in Soerabaja. Reacties s.v.p. aan Charlotte Borggreve,
Lindenstraat 15a, 1015 KV Amsterdam,
020 - 626 04 54, charlotte@hoektand.nl
GEZOCHT: BOORDGELD. Ik verzamel papieren boord-
geld gebruikt a.b. van Troepentransport-, Cruise- en
Emigratieschepen. Wie heeft een dergelijk biljet
(bij foto- of reisverslag) en wil het verkopen?
Voor een net biljet betaal ik 25,- per stuk.
Contact s.v.p. via e-mail nma.wolbeek@quicknet.nl of
tel. 072 - 571 08 65. Niek ter Wolbeek, Heerhugowaard.
34 moesson
