Van danskroon
tot leeslamp
Begin twintigste eeuw liet architect Piet Kramer
zich bij het maken van een leeslamp inspireren
door een Javaanse hoofdtooi.
uit de kunst o door Frans Leidelmeijer
O
<v
U
4—
O
ui-
Frans Leidelmeijer
bespreekt iedere maand een kunst
object dat ontstaan is uit Europese en
Indische kruisbestuiving.
Een bijzonder voorbeeld van kruisbestuiving
van de Indonesische cultuur op de Nederland
se vormgeving is deze leeslamp van gefor
ceerd messing. De leeslamp is gemonteerd
aan een bank met hoge rugleuning in een
Amsterdams interieur uit 1917 in de stijl van
de Amsterdamse School. Als inspiratiebron
heeft een danskroon gediend die bij bepaalde
Javaanse dansen gedragen wordt. Op de
afbeelding zien we zo'n kroon gedragen door
een danseres van aardewerk, ontworpen door
C. Wirtz voor Fayence de Purmerende.
De ontwerper van het interieur is de architect
Piet Kramer, één van de voormannen van de
Amsterdamse School; een stroming in de
architectuur en vormgeving uit de periode
1910-1930.
De Amsterdamse School wordt gekenmerkt
door een expressionistische stijl, beïnvloed
door verschillende bronnen, waarvan de
Indonesische architectuur en cultuur er één
van was.
Kramer heeft aan het begin van zijn carrière
samen met andere beginnende architecten
als De Klerk en Van der Meij als tekenaar op
het bureau van Eduard Cuypers gewerkt. Cuy-
pers heeft veel in Nederlands-lndië gebouwd.
Op zijn bureau waren verschillende boeken
over de architectuur en kunst van Indië in de
bibliotheek te vinden. Het bureau zal ook wel
een abonnement hebben gehad op het blad
Nederlansch Indië Oud en Nieuw, omdat Cuy
pers in de redactie zat. In dit blad werd veel
over de Indonesische cultuur geschreven.
Daarbij kwam nog het feit dat aan het begin
van de 20ste eeuw door hier verblijvende
Javaanse studenten klassieke Javaanse
dansen werden opgevoerd voor de culturele
elite in Nederland. Het is aannemelijk dat Piet
Kramer zo'n dansvoorstelling bijgewoond
heeft of er foto's van heeft gezien. Kramer
heeft meerdere interieurs met deze wat
zwaar ogende meubels ontworpen, vaak met
een bank met hoge rugleuning waarbij een
leeslamp aan beide zijden of centraal op de
rugleuning gemonteerd werd, zodat men
bij het schijnsel van de lamp kon lezen. Voor
zover ik weet, bestaat er van dit soort banken
met die opvallende leeslampen geen één in
een openbare of particuliere collectie.
De foto van het interieur is afkomstig uit het boek Van
neo-renaissance tot postmodernisme. Honderd vijfen
twintig jaar Nederlandse interieurs, i8yo-igg$. Danseres
coll. Frans Leidelmeijer.
juli 2005
