De Indo wereld
column door J.J. Rizal
de eerste takken veel te hoog zitten. Naast de
grote merbauboom staat een kleine boom,
waarvan de top net reikt tot de eerste tak van
de merbauboom. Dit boompje is de speciale
autonomie. Die boom heb je nodig om in de
merbauboom te kunnen klimmen. Je moet
die kleine boom dus niet omhakken maar er
dankbaar gebruik van maken. En zo begrijpen
ze beter wat ik bedoel.'
Maar met de komst van Megawati werd
de hoop op vrijheid de grond ingeboord. Zij
verbood het hijsen van de morgenstervlag
en kwam terug op de speciale autonomie die
Papua had gekregen. De speciale autonomie
was dan wel een zoethoudertje, het was toch
te kostbaar om te verliezen. Kaisiëpo probeert
bij de VN aandacht te vragen voor de naleving
van de speciale autonomie.
Als ik Kaisiëpo vraag hoe hij tegen de onaf
hankelijkheid aankijk, krijg ik een antwoord
dat anderhalf uur duurt. Zijn belangrijkste
boodschap is dat onafhankelijkheid een proces
is.'We moeten niets overhaasten, het is vooral
een kwestie van voorwaarden scheppen. Wij
zijn het rook van het bevrijdingsvuur, het vuur
is nog niet groot, maar het smeult en de rook
is er.' Op de vraag of hij een toekomst ziet voor
een onafhankelijk Papua, zegt Viktor Kaisiëpo:
'We moeten onze eigen toekomst in werking
stellen. Laat er eerst maar eens stabiliteit
komen en politieke rust. Daarna moeten de Pa
pua's de ontwikkeling krijgen die ze jarenlang
is ontzegd. En zo moet het langzaam groeien.
Wie weet, komt die onafhankelijkheid er ooit.'
Maar de onafhankelijkheidsstrijd wordt niet
alleen op diplomatiek niveau gevoerd. Ook
de gewone burgers mengen zich in de strijd.
In de bergen wordt op dit moment hevig
gevochten. Papua's koelen hun woede op de
onschuldige migranten in de stad Wamena.
Als reactie hierop verdrijft het leger duizen
den Papua's uit hun dorpen.Tot overmaat
van ramp staan er twintigduizend nieuwe
troepen klaar om naar Papua gezonden te
worden. Het totaal aantal militairen in de
provincie loopt hiermee op tot meer dan
vijftigduizend. En zo lijkt er aan de vergeten
strijd van Papua maar geen einde te komen.
De morgenster schittert niet aan de hemel
maar ligt dof opgeborgen in een kast.
'De voorliefde voor het Indische uiterlijk
is het resultaat van een colonialized
mind,' aldus Gadis Arivia, een bekende
sociologe. Zo verklaarde zij de voorliefde
van Jakarta tijdens de televisieshow Joe
Millionaire Indonesia waarin tientallen
vrouwen streden om de Indische lieve
ling Marlon.
En hiermee werd het debat over de
voorkeur voor Indo's in televisieseries en
reclame in Indonesië weer geopend.
Maar ook in de filmwereld zijn de Indo
sterren het populairst bij de Jakartaanse
jeugd. Vroeger speelden de meeste
Indo's de rollen van de rijke klasse, maar
nu worden ze in televisieseries en in
de bioscoop ook opgevoerd als baboe,
djongos of soepir. De televisie-, film- en
reclamebazen in Jakarta doen alsof
de hele wereld uit Indo's bestaat. Nia
Dinata, een jonge en gerespecteerde
regisseur, reageerde in een interview in
een damesblad op die 'Indo-wereld'. Ze
verklaarde dat filmsterren er niet per se
Indisch uit hoeven te zien, maar dat de
aanwezigheid van Indo's nu eenmaal
een film veel sterker maakt.
De film Cie, waar met veel spanning
naar uit wordt gekeken, vertelt het
verhaal van de studentenactivist Soe
Hok Gie, die streed tegen de macht van
Soekarno. Het lijkt me duidelijk dat het
hier gaat om een peranakan Chinees,
maar toch koos de regisseur een Indo,
Nicholas Saputra, als hoofdrolspeler. Een
oriëntaals of Chinees gezicht is niet half
zo geliefd als dat van een Indo.
Zelfs mensen van het kaliber Mira Les-
mana en Riri Riza - producers en regis
seurs die steevast worden aangeduid als
filmfiguren van de toekomst - kiezen
liever Indo's voor hun films. Indo's vor
men de topklasse van de filmindustrie
omdat films met Indo's nu eenmaal
altijd goed worden ontvangen door de
maatschappij (lees: de markt).
Eind 2004 schreef het Ministerie voor
Cultuur en Toerisme een wedstrijd
uit voor het beste filmscenario. Het
ministerie koos voor een script over
het leven van een Indisch meisje,
Anne. Dat bewijst maar weer datje
met het opvoeren van een Indo direct
de aandacht hebt van de massa. De
aantrekkingskracht van die 'Indo-we
reld'was in al zijn hevigheid te merken
toen Jakartanen in drommen toko's en
kiosken belaagden om het tijdschrift
EHM (de Indonesische FHM) te kopen,
waarin Playboyster Petra Verkaik stond.
Nu zijn er in tijdschriften in Jakarta heus
wel vaker Playmates verschenen, maar
die hebben niet de beroering van dit
nummer teweeg gebracht. Dat komt
waarschijnlijk doordat Petra Verkaik zich
presenteerde als een Indische. In haar
levensbeschrijving vertelde ze over haar
Indische moeder en Hollandse vader die
ooit in de cultures in Sumatra zat. Aha,
weer treft de charme van de Indo zijn
doel.
Maar is dit alles de representatie van
een colonialized mindi Gelukkig ver
scheen tijdens het sociale debat over de
'Indo-kwestie' de Indonesische vertaling
van het boek Recalling the Indies: Colo
nial Culture and Postcolonial Identities.
Dit boek vormt een waardevolle aanvul
ling na Kebudayaan Indis van Djoko
Soekiman, om dieper op de vraag in te
gaan waarom de Indonesische erfenis
nog steeds een belangrijk deel van de
Indische identiteit vormt. Waar ze ook
terecht zijn gekomen, voelen Indo's zich
op verschillende niveau's verbonden
met hun land van herkomst (in taal,
eten, het leven van iedere dag en in hun
herinneringen), net zoals de mensen
hier, in Jakarta, in Indonesië zich nog
altijd in hun herinneringen verbonden
voelen met de wereld van de Indo's. Een
beetje vreemd, maar misschien is dit
de manier waarop de Jakartanen willen
zeggen dat de Indo's nog altijd bij ons
horen.
juli 2005 39
