I
ROB NI EU WENHUYS
'-ÊÈ^ÊÊk
de krees al waren opgetrokken. Ik ging dan op de treden van de
voorgalerij zitten, snoof de adem van de aarde op en keek naar
de tuin die blank stond en naar de plassen die op stromende
vijvers leken. Het was een groots landschap in miniatuur, een
wereld van zwellende rivieren, van zeeën en landen. Ik wachtte
als een onaandoenlijke toeschouwer op de zondvloed die na
derde en die elk stuk land zou overstromen. Ik dacht aan Gods
straffen en aan Noach, aan zijn ark en ik zag de witte duif uit
het boeiendste hoofdstuk uit de bijbel. Maar kort daarop was
de werkelijkheid er weer, de westmoesson, de witte regen en de
wind. Soms vouwde ik een stuk papier tot een bootje, wierp het
naar buiten en volgde het op zijn lange tocht door de goot, zo
als het hobbelend en stotend naar de straat dreef of voorgoed
achter een struik onzichtbaar bleef. Het gaf altijd de sensatie
van onherroepelijkheid zoals bij een afscheid of verlies. Als de
regen bedaard was en het water door de aarde was opgezogen,
stond ik langzaam op met het bijbelverhaal nog in mijn hoofd.
Achter mij stond nenek Tidjah, onbewegelijk, als een levende
schim. Ze was er altijd.
Dank zij haar verhalen is de Indische natuur voor mij 'angker',
dat wil zeggen: bezield, bevolkt met levende wezens die je
moest zien te manipuleren door heilige formules te prevelen of
door een selamatan te geven. Ik ben als kind in een magische
wereld grootgebracht en zoiets maakt heel wat uit, ook als je al
volwassen bent en in Holland woont. Bij ons werd elke donder
dag tegen het vallen van de avond, als het al malam djoemahat
was, menjan, wierook, gebrand om de huisgeesten goed te
stemmen en we zouden nooit anders dan op een 'goede dag'
op reis gaan. Die werd aan de hand van ingewikkelde Javaanse
tellingen door een ingewijde in de Javaanse occulte weten
schap berekend. Met die levende wezens in de natuur werd ik
gechanteerd als ik ongehoorzaam was en niet luisterde of me
te uitgelaten gedroeg.'Nah, njo, mömèk!' (spoken). Ik hoor het
haar nog dreigend zeggen. Ik wist dat als het 's avonds regenen
ging, de boomgeesten uittraden: de gendroewo's, de wéwé's en
de koentilanaks. Vooral voor de koentilanaks, de kinderrovers
bij uitstek, waren wij heel bang. Het waren wonderschone,
kinderloze vrouwen die door het luchtruim zweefden. Ze had
den prachtig loshangend haar. Hun schaamdelen ontbraken,
maar ze hadden een opening in de rug waarin ze de gestolen
kinderen verstopten en wegbrachten naar hun wereld. Dan kro
pen mijn broertje en ik onder de lakens en luisterden naar hun
geroep.'Seperti soendel', zei nenek Tidjah,'zoals een prostituée'.
Soendels waren vreemde straatvrouwen, dat wisten we, die 'sia-
poe-oe-oe!' riepen. Dat waren dan, dachten we, de koentilanaks.
Als we erg bang werden, haalde ze ons uit bed en zong ons in
slaap met het onvergetelijke wiegeliedje van Portugese oor
sprong 'Nina bobo'. Mijn hele kindertijd ligt daarin besloten. Als
we weer gekalmeerd waren, zong ze het mooiste krontjonglied
dat ik ken: 'Bengawan Solo', de Solo-rivier, een lied vol weemoed
en verbondenheid aan het land. Ik huilde er vaak bij. En zelfs nu
nog kan ik er met een gevoel van heimwee naar luisteren.
Rob Nieuwenhuys, de nestor van de Indische literatuur, overleed
in 1999 op 91-jarige leeftijd. Voor zijn dood heeft hij nog enkele
jaren gewerkt aan een autobiografische roman die Sinjo Robbie
moest gaan heten en zou gaan over 'het Indische kind dat ik was
en ben'. Hij heeft het boek niet meer weten te voltooien. Wel be
vinden zich in zijn nalatenschap nog verhalen en schetsen die als
voorstudie moesten dienen voor de roman. Een selectie van die
verhalen is nu gebundeld en gezamenlijk uitgegeven door KITLV
Uitgeverij en door Uitgeverij Moesson.
Rob Nieuwenhuys heeft enkele tientallen jaren geworsteld met
een andere roman die hij ook niet heeft weten te voltooien: De
moord op Bom. Wel heeft hij in een lange brief aan zijn uitgever
uitgelegd wat hem zo fascineerde aan de moord op Born. Deze
brief vormt het afsluitende hoofdstuk van Sinjo Robbie.
Sinjo Robbie
Verhalen
KITLV/Moesson: 128 pag. (gebonden)
Prijs 14,g5
(excl. 2,00 verzendkosten)
Abonnees betalen 10,95
(excl. 2,00 verzendkosten)
éOk
Sinjo Robbie vlak voor zijn 90ste verjaardag
