Amsterdamse School in Surabaya
uit de kunst
door Frans Leidelmeijer
In 1983 ging ik voor het eerst naar Indonesië
terug. Ik raakte direct verknocht aan de koloni
ale architectuur uit de periode 1900-1950. Dat
komt natuurlijk ook omdat ik de Nederlandse
vormgeving uit diezelfde periode een warm hart
toedraag.
Met de koloniale architectuur heb ik een emotionele band. Een deel
van mijn jeugd heb ik in Bandung doorgebracht. Daar wordt het
stadsbeeld beheerst door modernistische architectuur, gebouwd door
Nederlandse en Nederlands-Indische architecten.
Onbewust moet ik die architectuur in me opgenomen hebben.
Op Sumatra, Java en Bali ben ik op zoek gegaan naar die architectuur
en heb er foto's van gemaakt.Telkens als ik er ben, bezoek ik de gebou
wen die ik al ken van vorige bezoeken. Soms zijn ze afgebroken of heeft
het verval zich verder doorgezet. Vaker zie ik echter dat ze zorgvuldig
gerestaureerd zijn, vooral als het om gebouwen gaat met een open
bare functie. De Indonesiërs zijn zich ervan bewust dat die architectuur
ook een deel van hun geschiedenis is. Ik heb ze ook wel eens horen
zeggen, dat die erfenis een bewijs is van hun kolonisatie.
Elke keer weer als ik zo'n gebouw bezoek, dan bekruipen me tegenstrij
dige gevoelens. Van euforie om de schoonheid van het ontwerp, maar
ook van weemoed en spijt om het verleden en het abrupte dekolonisa
tieproces.
Naast Bandung is Surabaya één van mijn favoriete plekken voor het
bezichtigen van de modernistische koloniale architectuur.
Een must is het raadhuis van de architect C. Citroen, die zich in 1915 als
zelfstandig architect in Surabaya vestigde. Hij kwam van het bureau
van de architect Ouëndag waar hij van 1902 tot 1915 werkte en ook
meewerkte aan het ontwerp voor het hoofdkantoor van de Neder-
landsch-lndische Spoorwegmaatschappij in Semarang.
Citroen werd in 1881 in Amsterdam geboren en volgde daar een op
leiding tot leraar bouwkunde aan de Rijksnormaalschool. In Surabaya
bouwde hij ondermeer de burgemeesterswoning en drie bruggen.
Maar het raadhuis is zijn absolute meesterwerk, ontworpen in de jaren
1917 tot 1925.
De voorzijde is in 1920 gebouwd en wordt gekenmerkt door een gepro
nonceerde gevelindeling, één van de kenmerken van de Amsterdamse
School. Een ander kenmerk is het grote dak. In 1925, als de expressio
nistische Amsterdamse Schoolstijl strakker van vorm wordt, wordt de
achterzijde gerealiseerd. (Zie foto). De oorspronkelijke stralend witte
kleur is nu vervangen door beige in combinatie met een zandkleur.
Maar ondanks die verandering en na al die jaren, is het raadhuis nog
altijd een parel onder de modernistische architectuur van Surabaya.
november 2005 41
Frans Leidelmeijer
bespreekt iedere maand een kunst
object dat ontstaan is uit Europese en
Indische kruisbestuiving.
