Suikerfabriek Meritjan in Kediri, augustus 1940. Jan
Bosch op schoot bij zijn oma Tjang. Daarachter zijn
neef Joh ny. Broertje Bob zit bij nicht Jeantje.
afdeling van twintig, dertig man voor inrichtten,'aldus Paul de Haan
van PriceWaterhouseCoopers. De Haan en zijn collega Jan ten Kate
werkten gedurende zestien jaar nauw met Jan Bosch samen:'Jan Bosch
wist precies wat hij wel en wat hij niet kon, hij had een briljant gevoel
voor timing en een fenomenaal geduld. Bij zakelijke transacties ging hij
ervan uit dat alle deelnemers er beter van moesten worden. Loyaliteit
was een kernbegrip bij hem. Als het klikte en er was vertrouwen, had je
een vriend voor het leven. Jan Bosch had een persoonlijke manier van
zaken doen, was vriendelijk tegen iedereen en oprecht geïnteresseerd.
Hij stond bekend als een gentleman, een cavalier. Hij had behoefte aan
erkenning en zijn persoonlijkheid is niet te plaatsen zonder zijn Indi
sche afkomst. De laatste jaren van zijn leven maakte hij plannen voor
een cultuurfonds voor Indische-Nederlanders en andere zogenoemde
koloniale nieuwkomers.'
Jan Bosch was geen luidruchtige zakenman. Hij had een ingetogen
karakter, had zelfs iets onzekers over zich en het is opvallend hoe
eenvoudig hij is gebleven, ondanks zijn weergaloze succes. Hij bezat
landerijen groter dan de plantages van de heren van de thee, had al 25
jaar een eigen raceteam en schijnt een verzameling van tientallen Fer
rari's te hebben, waaronder vele zeldzame exemplaren. Maar hij bleef
bescheiden, alhoewel dat volgens hem zelf wel meeviel. Net als andere
Indo's liet hij op de Pasar Malam Besar zijn aura fotograferen of zijn
handen lezen, in zijn Falcon Jet luisterde hij naar de Krontjong Classics.
Een van zijn trouwe medewerkers, Esther Croskamp-Smaal, vertelt:
'Jan Bosch had een neus voor zaken en timing. Door zijn innemende
persoonlijkheid wist hij de juiste personen voor de juiste zaken op het
juiste moment over de streep te trekken. Met zijn welgemeende inte
resse maakte hij zich geliefd, omdat je je speciaal voelde. Hij was een
selfmade man die niet graag op de voorgrond trad.'
Trouw
Jan Bosch was een op het oog gewone man, die veel tegenslagen ge
kend heeft in het leven, maar telkens de veerkracht behield om zich er
weer bovenop te werken. Op zijn begrafenis sprak Franz Hidber, vriend
en naaste medewerker van het Zwitserse Züblin, dat Jan Bosch geen
'Hoffnungslosigkeit' kende: 'Selbst in nebethaften, verworrenen, konflikt-
reichen Situationen setzte er, die Risiken klar erkennend, die ieuchtenden
Slalomstangen und die schützenden Fangnetze. Er übernahm in solchen
Situation oft die Lokomotivfunktion, die von seinen innovativen Kraften
getragen wurde.'
Jan Bosch hield van mensen, bevlogen mensen zoals hijzelf. Of het nu
om belangrijke zakenrelaties ging of om de portier van het Barbizon
Hotel; hij was toegankelijk en beminnelijk, zonder ooit neerbuigend
te zijn. Hij was beschaafd, vergevingsgezind en hield altijd woord.
Voor Moesson was hij een beschermheer in woord en daad, en hij
beschouwde het blad als zijn kind.
Jan Bosch sloeg niet met de vuist op tafel, maar bleef charmant, be
gripvol en geduldig, wat een enorm stimulerende werking had op zijn
omgeving; zijn medewerkers gingen voor hem door het vuur. Hij leerde
je zakendoen door jezelf te blijven, zoals ook hij zichzelf was gebleven.
Een Indische jongen, trouw, branie en ondernemend, naar het motto
van Moesson's oprichterTjalie Robinson.
Moeiteloos wist hij zich door alle sociale lagen te bewegen in binnen-
en buitenland, van de pasar tot de privévertrekken van de paus.
Branie
Jan Bosch was jongensachtig enthousiast en branie als geen ander. Een
avonturier, een echte ouderwetse djago, die hield van risico nemen. Dat
was leven voor hem. Hij durfde te mislukken, en klagen deed hij niet. Hij
werkte zich op eigen kracht naar de top, met een aristocratisch indi
vidualisme dat hem ongrijpbaar maakte en datje alleen nog kent uit
de romans over het oude Indië. Hij ging zijn eigen weg en zijn horizon
kende geen grenzen. Op zijn begrafenis typeerde premier Keith Mitchell
van Grenada hem treffend met de woorden: 'Mr Bosch actually increased
the size of our island, with ten acres, by building a new cruise ship facility.'
Jan Bosch deed veel aan liefdadigheid, vooral in zijn rol als ambassa
deur van Grenada, het eiland dat hem aan Indië deed denken. Afgelo
pen Kerst liet hij nog een container met speelgoed verschepen.
Jan Bosch was een family-man, in traditionele zin; Indische mensen
hadden bij hem een streepje voor en hij hield zielsveel van zijn kinde
ren, over wie hij graag sprak.
Hij durfde te genieten van het leven.'Met mij gaat het uitstekend.'
Maar de man die door het leven achternagezeten werd, is door de
dood ingehaald. Plotseling en veel te vroeg. Zo onwerkelijk als hij in
het leven van vele mensen gekomen is, zo onwerkelijk is zijn vertrek.
Hij zal een enorme leegte achterlaten, want hij was een lieve man,
met een goed hart.
Jan Bosch is 67jaar geworden.
februari 2006 5
