Op zoek naar de Heren van de Thee
Nijntje nakal
Fotopionier Van Kinsbergen
Indonesië wordt het tweede Aziatische land waar
een lokale editie van het wereldberoemde tijdschrift
Playboy zal verschijnen. Het is de bedoeling dat het
naakttijdschrift met het konijntje als logo vanaf
maart in de Indonesische tijdschriftenstallen ligt. In
tegenstelling tot edities elders in de wereld zal de
Indonesische versie van Playboy geen naaktfoto's
bevatten. De Indonesiërs zullen het blad dus écht
alleen om de interviews lezen. De islamitische orga
nisatie Majelis Mujahidin Indonesia heeft inmiddels
aangekondigd te zullen protesteren
tegen de verschijning van het blad.
'Het blad beschadigt de moraliteit
van het land. Aangepast of niet, het
blijft een pornotijdschrift', aldus een
woordvoerder van Majelis Mujahidin
Indonesia.
Tot en met 26 februari is in het fotomuseum Huis Mar
seille in Amsterdam een selectie van 140 foto's uit het
werk van Isidore van Kinsbergen (1821-1905) te zien. Bij
de tentoonstelling is het boek Fotopionier en theaterma
ker in Nederiands-indië verschenen. Van Kinsbergen was
een geliefd fotograaf
en fotografeerde leden
van het hof in Siam
(Thailand), Yogyakarta,
Solo en Bali. Daarnaast
legde hij ook landschap
pen, Javaanse typen
en naakten vast op de
gevoelige plaat. In het
boek is veel informatie
over de foto's te vinden.
Zo kom je bijvoorbeeld
te weten hoe rommelig het er in het hof van Siam aan
toeging en hoe zwaar de reis naar dat land voor de
Nederlanders was. Op Bali heeft Kinsbergen een serie
portretten gemaakt, waarmee hij een dwarsdoorsnede
van de samenleving heeft gemaakt. Een echt boek voor
fotografie- en geschiedenisliefhebbers.
Isidore van Kinsbergen,
Fotopionier en theatermaker in Nederiands-indië
door Cerda Theuns-de Boer en Saskia Asser
Apriiis:2g6 pagina's (gebonden)
ISBN: go 5994 1179
Prijs: 29,-
Na een verblijf van bijna vijfjaar in Indonesië, hadden we nog een paar
weken vakantie voordat we teruggingen naar Nederland. Geen exotische
oorden deze vakantie, maar gewoon met de auto, hoppend van plek naar
plek, korte afstanden over soms moeilijk begaanbare wegen. Ons reisgebied
zou beperkt blijven tot West- en Midden-Java,te beginnen in de Preanger.de
theelanden van weleer.
Begin vorig jaar las ik Brieven van de thee, bestaande uit een verzameling
brieven uit een Indisch familiearchief, geselecteerd door Nelleke Noorder-
vliet. Hella Haasse heeft uit deze brieven geput voor haar prachtige roman
De Heren van de Thee. De brieven geven een indringend beeld van het leven
op de plantage Gamboeng en nodigen uit tot een exploratietocht naar de
vroegere plantages. Met behulp van de vorig jaar heruitgegeven Grote Atlas
van Nederlands Oost-lndië konden we oude theeplantages als Ardjasari en
Gamboeng lokaliseren. Bovendien lazen we in een lokale reisgids dat Gam-
bung tegenwoordig een proefstation voor thee is en dat er een gastenverblijf
zou zijn. Dat was genoeg om op onderzoek uit te gaan in de vallei van de
Cisondari-rivier.ten zuidwesten van Bandung.
Het landschap is niet meer te vergelijken met hoe het eruit zag aan het
einde van de negentiende eeuw. Na de drukke voorsteden van Bandung
loopt de weg door het dal langs een aaneenschakeling van dorpjes tussen
de hellingen die bedekt zijn met groentetuinen: uien, wortelen, kool en
aardbeien! Geen stukje land is ongebruikt en de weg is één verkeerslint van
auto's, kleine busjes, vrachtwagens, paardenkarretjes, motor- en bromfiet
sen. In deze drukte is het moeilijk om de afslag te vinden naar de weg die
omhoog klimt naar de in de wolken verscholen GunungTilu. Steeds minder
mensen en steeds meer groen. Waar vroeger twee tot drie dagen te paard
nodig waren, ligt nu op drie tot vier uur rijden van Bandung het proefstation
in een verscholen, maar verrassend mooie vallei. De hellingen zijn bedekt
met theeplanten en bos. Op de plaats van het proefstation lag vroeger het
administrateurshuis. Een vriendelijke gids brengt ons naar de graven van
Rudolf Kerkhoven, zijn vrouw Jenny Roosegaarde Bisschop en één van hun
kinderen aan de rand van een mooi stuk bos. De grafstenen liggen er bemost
en verwaarloosd bij. Het geheel maakt een wat troosteloze indruk, ook al
doordat de lucht steeds grijzer, mistig en klam wordt van de motregen. Het
is niet zo moeilijk om te begrijpen dat het leven op deze afgelegen plek vaak
mistroostig en op den duur beklemmend moet zijn geweest. Helemaal voor
een vrouw als Jenny die haar gezin moest grootbrengen zonder voorzie
ningen, zonder communicatiemiddelen en afgesneden van de rest van de
wereld. Tegelijkertijd is het goed voor te stellen dat dezelfde plek een sprook
jesachtige en mystieke sfeer kon uitstralen, dichtbij de toppen van de bergen
en dichtbij de sterrenhemel. Een plek met een bijzondere aantrekkingskracht
op de ondernemingsgezinde geest van Rudolf Kerkhoven die de plantage
eigenhandig aan het bos onttrokken en ontgonnen heeft en daarmee zijn
eigen wereld creëerde. Daarin kon hij zich
terugtrekken naarmate hij ouder werd.
Claudine Helleman was werkzaam op de Neder
landse ambassade in Jakarta. Zij geeft het stokje
door aan Laura van Deelen, secretaris van de
stichting VOC-fonds, die de activiteiten van het
Nederland-Australiëjaar 2006 coördineert.
februari 2006
