Freuds Analysandentraum
Ronald Pino
Mijn uitnodiging om uit te leggen waarom Freud tot het eind van zijn leven last
had van zijn Analysandentraum heeft geen reacties opgeleverd. Bij nader inzien
- en wijsheid komt altijd achteraf - denk ik dat de opgave behoorlijk zwaar was.
Maar allen die het geprobeerd hebben hartelijke dank!
Ronald Pino (Bandoeng, 1939) is psychotherapeut en schrijft over de voorspel
lende kracht van dromen. Zit u - of een goede vriend - met een psychologisch
probleem, een kwestie of heeft u een terugkerende droom waarvan u de beteke
nis wilt weten? Elke maand geeft Ronald Pino Moesson-lezers advies. Stuur uw
vraag naar Moesson, Postbus 2074, 3800 CB Amersfoort, ofe-mail hem naar:
redactie@moesson.com
Vergeet bij het inzenden van uw droom vooral niet zoveel mogelijk over uw leven
en uzelf te schrijven zodat Ronald Pino zich een goed beeld kan vormen over u,
uw huidige levensomstandigheden en geschiedenis!
Waar ging het ook alweer overOver dromen dat je je eindexamen
moet doen. Als je in werkelijkheid je eindexamen met goed gevolg hebt
afgelegd, betekent de droom dat het probleem waar je nu concreet mee
worstelt goed zal aflopen. Dat gaat natuurlijk niet vanzelf. Je moet ervoor
gaan zitten. Bijvoorbeeld aan de slag gaan met het P.I.N.O.-probleemop-
lossingsmodel. Dat staat in Moesson van december 2005 op pagina 25.
In ieder geval diep nadenken. Weet dat je niet bang hoeft te zijn, want
je haalt het eindexamen! De droom stelt je immers bij voorbaat gerust:
hoe onzeker je ook mag zijn, je komt er goed uit. Een probleem wordt veel
gemakkelijker als je het zonder angst aanpakt dan in paniek.
Maar als je, zoals Freud, een examen niet gehaald hebt en je blijft telkens
weer dromen dat je dat examen moet doen, wat dan? Dan heb je ergens
gefaald in het leven.
Bij Freud was dat op twee punten het geval. Het eerste betrof zijn ge
dachten over de libido: de levensdrift of de seksuele driften van de mens.
Freud was beroemd geworden met en door de vaststelling dat de seksu
ele motivatie de uiteindelijke motor is achter al ons doen en denken. En
het bewust worden daarvan in psychoanalyse was de oplossing voor alle
psychische problemen. Helaas ontdekte Freud dat die gedachte niet waar
was. Hij probeerde nog te redden wat er te redden viel door te stellen dat
als je in psychoanalyse bent je dat tot je dood moet blijven en schreef er
een boek over: Die unendliche Analyse. Maar niemand die dat boek wilde
lezen. Hij had ronduit moeten zeggen: psychoanalyse helpt niet. Dat
bracht hij niet op. Begrijpelijk, want de psychoanalyse was immers de
oorzaak van zijn immense beroemdheid en zijn grandioze inkomen.
De tweede fout die hij niet kon herstellen, betrof het concept van de
libido op zich. Dus dat seksualiteit de motor is achter het menselijke han
delen. Tegen het einde van zijn leven begreep Freud dat hij ook daar fout
mee zat. Immers tot op heden is de samenleving volledig freudiaans legi
tiem geseksuatiseerd en toch zijn er nog mensen met ernstige psychische
problemen! Freud had bovendien de Eerste Wereldoorlog meegemaakt
en was gevlucht voor de opkomende Tweede. Waarom oorlog voeren als
vrijen veel prettiger is en lang niet zoveel moeite kost? Freud schrok van
zijn ontdekking: de mens kan strevend naar plezier en geluk, de dood een
handje helpen. Behalve door de libido wordt de mens ook gemotiveerd
door de Thanatos, de doodsdrift. De naam ontleende hij aan de Criekse
personificatie van de dood.
De oorzaak van ernstige psychische problemen is niet de onbewuste
drang naar seks (die is trouwens al lang niet meer onbewust), maar de
niet onderkende hang naar de dood. Mensen die zich niet bewust zijn
van de aanwezigheid van de werking van Thanatos in hun leven, doen
dingen die op den duur naar een debacle leiden. Of erger. Om het popu
lair te stellen: als je taartjes mag eten zoveel je wilt, ga je aan vetzucht
en suikerziekte ten onder.
Wat heeft dit alles te maken met dromen dat je eindexamen moet doen?
Een langdurig zich herhalende droom over het moeten afleggen van het
eindexamen is een signaal dat je je hardnekkig moet bezighouden met
het einde. Hoe doe je dat? Vooral nuchter blijven. Ik heb dat gedaan en er
een boekje over geschreven Bevrijding getiteld. Voor slechts tien euro kun
je het in de boekhandel kopen (of bij Moesson) en voor niets haal je het
bij de openbare bibliotheek!
Freud durfde niet te zeggen: 'Sorry wereld, ik heb me vergist!'De prijs
daarvoor heeft hij moeten betalen. Sommigen beweren dat de kaak- en
keelkanker waaraan hij uiteindelijk gestorven is, de psychosomatische
weergave is van zijn niet-eerlijk ervoor willen uitkomen dat hij fout zat.
Naar verhaal. Sorry, niets aan te doen. We gaan het de volgende keer
hebben over niet-leuke dromen. Daar zit veel leuks achter!
mei 2006 27
