CU
<u
'Het vlagincident op 19 september 1945. Pemoeda's beklimmen de geveI
van het Oranjehotel om de Nederlandse vlag neer te halen.'
van gehoord. Ik ben toen uit gaan zoeken wat er in die tijd gebeurd is
in Soerabaja. Ik kwam een heel verhaal tegen dat ik nog niet kende. Er
vielen duizenden doden. De hele stad was in puin geschoten. Ik vertelde
dat aan mijn moeder en zij zei: 'Ja, maar dat heb ik toen toch verteld,
dat was in die warrige periode dat wij moesten vluchten'. Dat was een
beetje onduidelijk eigenlijk. Maar ze had ook nog nooit van de term
de slag om Soerabaja gehoord. En toen heb ik wat meer informatie
gezocht. De colonne vrachtauto's die ze zag bleek het Coebengtransport
te zijn. Toen wij daar waren kon zij ons allemaal dingen vertellen van
vroeger die zij wist, maar ik kon haar ook allemaal dingen vertellen die
ik had geleerd uit historische bronnen. Ik kon haar heel veel dingen ver
tellen waar zij niets van wist. Dus we hebben elkaar een beetje verteld
hoe het toen was.Toen zij uit het Jappenkamp kwam, bij Semarang, is
zij met de trein samen met een tante teruggegaan naar Soerabaja. Daar
is zij naar een huis gegaan en ze is eigenlijk niet meer buiten geweest.
Ze had geen idee wat er allemaal om haar heen gebeurde.' 'Ik zat als in
het oog van een storm,' vult Thera hem aan.'Er gebeurde van alles om
me heen, maar ik bleef buiten schot.'
Documentaire
Peter vat het idee op om een documentaire te maken over de slag om
Soerabaja met zijn moederThera als hoofdpersoon en aanleiding.
Thera:'Peter zei tegen me: Mam, we gaan kijken wat er om je heen ge
beurd is. We gaan vertellen wat er daar gebeurd is en dat jij dat zestig
jaar later van mij hebt gehoord.'
Peter:'We zijn toen november vorig jaar samen met cameraman Paul
Enkelaar naar Surabaya gegaan. Hari pahlawan leek ons een mooie dag
om de documentaire mee te beginnen. De viering van die dag geeft
een goed beeld van de heroïsche versie van het verhaal zoals dat in
Indonesië bekend is. Bovendien was het de kans om met Indonesische
veteranen in contact te komen.'
In Soerabaja Surabaya belicht Peter Hoogendijk de slag om Soerabaja
vanuit drie standpunten.Ten eerste vanuit de Nederlandse en Indische
slachtoffers. Peten'lk vind het belangrijk om extra aandacht te geven aan
de precaire positie van de Indische gemeenschap. Ik verbaas me erover
dat veel mensen niets van de slag van Soerabaja afweten, terwijl daar
toch hele heftige dingen gebeurd zijn. Bloedige maandag bijvoorbeeld. Ik
begreep later dat dat van bovenaf was opgelegd door Soekarno. Dat wa
ren gewoon razzia's. Soekarno zag de Indische gemeenschap in Indonesië
als een vijfde colonne. Die razzia's zijn op raciale gronden gehouden. Ik
wil dat ook naar voren laten komen in de documentaire. Het slachtoffer
schap of hoe je het ook wil noemen. Het lijden in de Simpangclub, waar
tussen de vijftig en tweehonderd mensen gedood zijn. Dat mag wat mij
betreft bekender worden, ook in Indonesië.'
Ten tweede laat Hoogendijk het Engelse perspectief zien.'Begrijp me
goed, ik wil niemand aan de schandpaal nagelen. Ik wil een genuan
ceerd beeld geven van de slag om Soerabaja.' Zo spreekt sir Christopher
Mallaby, de zoon van de Britse generaal Mallaby over de rol die zijn
vader speelde in de dagen voor de slag om Soerabaja losbarstte. Veel
historici menen dat Mallaby incompetent zou zijn.
Simpangclub
Ten slotte laat Hoogendijk de Indonesische kant van het verhaal zien.
Zo komen twee Indonesische pemoeda-veteranen aan het woord die
voorzichtig de zwarte bladzijden van het heroïsche verhaal over revo
lutie van Soerabaja, zoals dat in de Indonesische geschiedenisboeken
staat, verkennen.
Peter:'Je merkte dat wanneer je met hen sprak dat ze wél wisten wat
er in de Simpangclub gebeurd is. Als je het vanuit de Indonesische
kant bekijkt, zij zagen de Indische gemeenschap als een gevaar voor de
republiek en vonden dat het op dat moment nodig was ze te verhoren.'
Thera: 'Wij zijn ook met een van de veteranen naar de Simpangclub ge
gaan. Die zou ons dan iets vertellen over de Simpangclub. Hij had zijn
kantoor daar niet ver vandaan. En Peter had ontdekt dat er ernstige
dingen zijn voorgevallen in de kakoes. Dus Peter vertelde daarover aan
die persoon en hij liep rechtstreeks naar die kakoes... Hij vertelde niets,
maar je merkte gewoon dat hij meer wist.'
Peter: 'We hebben ook geprobeerd om Indische Nederlanders te
interviewen die de slag om Soerabaja hebben meegemaakt. Maar dat
bleek een stuk moeilijker. Veel mensen wilden er niet over praten, of
belden op het laatste moment af. Ik kan het ook wel begrijpen. Maar
het is denk ik wel belangrijk dat ooggetuigen er over vertellen. Ze zijn
levende geschiedenis en het is jammer dat er in Nederland zo weinig
bekend is over de slag om Soerabaja.
augustus 2006 23
