DOOR JOOP VAN DEN BERG O FOTOGRAFIE ARMANDO ELLO
'Ik heb wat bijzonders voor je', zegt de man van de Weggeefwinkel.
'Twee dikke mappen vol met uitgetikte verhalen, artikelen en ingezon
den brieven uit de krant, en allemaal over Indië. Echt iets voor jou.'
Op mijn speurtochten naar Indonesiana, dus dingen die duidelijk
verwijzen naar een leven in het vroegere Nederlands-lndië, worden
mij vaker bijzondere vondsten in het vooruitzicht gesteld. Is dat nu
ook het geval?
De man geeft een toelichting:'Het is allemaal afkomstig van één
man, die veel over Indië heeft geschreven, Victor Harms, heet hij. Ken
je hem niet?'
Ik schud nee, neem de mappen in ontvangst en blader door de dikke
bundels fijn beschreven papier. Nee, de naam Victor Harms zegt me
niets, maar dan lees ik het etiket goed. Er staat in handschrift:
'In die dagen...'
Roman uit de Indische samenleving,
door P.H. van den Bergh
(pseudoniem van V.H. Harms, Roodborstlaan 2g
Dieren, Gelderland)
Een onmiskenbare Indischman
De naam P.H. van den Bergh ken ik wel. Dan valt een foto uit het pak
vergeelde papieren: een onmiskenbare Indischman van een jaar of
twintig, een smetteloos wit tropenpak, een mooi getrimde snor en
vriendelijke ogen. Achterop staat: Victor Harms, 19 jaar. Dat is hem
dus in zijnjongejaren.de schrijver van die dicht op elkaar getypte
verhalen. En waar je ze ook opslaat, het Indische leven springt je uit
de regels tegemoet. Dan herinner ik mij weer een beetje de inhoud
van die roman In de rimboe uit de jaren twintig, geschreven door die
Van den Bergh, alias Victor Harms. De rimboe was ontegenzeggelijk
Deli, en het was een zogenaamde 'plantersroman.'
Joop van den Berg
(Bondowoso, 1930) is
een verwoed verzamelaar van Indonesiana.
Iedere maand bespreekt hij een juweeltje
uit zijn bijzondere Indische boekenverzame
ling. Op elke boekenplank is wel een schat
te vinden.
Het boek is in een bijzonder vlotte stijl geschreven, hier en daar wat
vrouwonvriendelijk, en ontegenzeggelijk nogal behoudend-koloniaal.
Op pagina 39 staat bijvoorbeeld:
De koelie krijgt van mij een klap op den onwillige schedel en als
ie duizelig achteruit wankelt krijgt ie met diezelfde stok zo van
katoen dat ie begint te schreeuwen en jammerend om ampoen
(vergiffenis) roept.
Jappanmarionet
Nu was zo'n instelling rond 1930 niet zo bijzonder en het stramien in
veel anderen Indische romans. Wat ik wel na bestudering van die baai
erd aan familiepapieren heb moeten constateren was dat Victor Harms
tot op late leeftijd sterk koloniaal is blijven denken.
Ik ontdekte namelijk een groot aantal knipsels uit de Haagse Courant
ondertekend met 'abonnee' of voluit V.H. Harms, die er niet om liegen.
Hij heeft geen goed woord over voor het Indonesische vrijheids-
streven, en president Soekarno is voor hem een Jappenmarionet van
het zuiverste water. Er kon in de jaren zestig en zeventig niet dat
gebeuren tussen Nederland en Indonesië of Victor Harms klom in
de pen om aan te tonen dat praten met de Republiek Indonesia een
onbegonnen zaak was. Maar de man moet werkelijk uren per dag
achter de schrijfmachine hebben gezeten, want ik vind in de mappen
ook een schat aan manuscripten - vaak onvolledig - met verhalen, to
neelstukken en aanzetten voor een roman. Met een verslag over mijn
zoektocht in de nagelaten papieren van deze bijzondere man zou ik
bladzijden kunnen vullen.
Want de figuur van Harms, hoewel hij niet in de schaduw kan staan
van zijn collega-Indische journalist Tjalie Robinson, was toch ook de
stem van een Indische minderheid, die gehoord wilde worden.
Hij heeft op zijn manier toch ook meegeschreven aan de Indisch-
Nederlandse geschiedenis. Zijn 'nagelaten werk' bevat toch een
februari 2007
