Mil d(J,t y'
dodeeii/xJf0/*''---
de kunst van het brieven schrijven
over
Tempo Doeloe
BOEKOE SOERAT-SGERAÏ
Antiquarische boeken
TH. A. DU MOSCB
Nederlands-Oost-Indië is onher
roepelijk voorbij. Het land is in
geen atlas meer te vinden. Het
gebied dat er nog het meest op
lijkt heet tegenwoordig Indonesië,
maar dat is toch een heel ander
land. Indië hield ruim een halve
eeuw geleden op te bestaan. Het is de
finitief tempo doeloe, de verdwenen tijd
van vroeger. Habis perkara,finito, voorgoed
voorbij... Er resten alleen nog maar herinnerin
gen aan dat land dat eens Indië heette, en dat zeer
veel mensen dierbaar is gebleven.
Koppie toebroek
Toen Indië achter de horizon verdween, werden een paar dingen dui
delijk. Dat wat ons het meest naar Indië deed terugverlangen, was in
de regel het gewone leven daar; het leven van alledag met zijn kleine
geneugten, verlangens, gelukjes. Het eerste bordje nassi tim... Jan Pie
terszoon Coen mag dan wel geschreven hebben 'Er is in Indië wat groots
verricht', maar de gewone man of vrouw ging het toch vooral om het
dagelijkse leven. Een opzichter van een rubberonderneming herinnert
zich dan ook niet de precieze winstcijfers van zijn maatschappij of de
nieuwe technieken om de latex te bewerken. Welnee, hij herinnert zich
vooral het vroege opstaan en het eerste koppie toebroek, de prachtige
zonsopgang, en het geluid van zijn mandiënde kinderen in de badkamer.
e B II. (fRAAUWb UIJt-HAAlbtHArciJ M. v.
AMSTEROAM-SOERADAIA
Voor hem was het gewone leven
wie de sterrit per motorfiets
van Batavia naar Soerabaja
had gewonnen, of wanneer de
nieuwe Deana Durbin-fïlm te zien
zou zijn.
Maar wat nog steeds blijkt, is dat bij
het terugroepen van die Indische wer
kelijkheid juist dat gewone leven zo weinig
beschreven is door professionele schrijvers. Het
was te'gewoon'. Men wilde drama. Als je nu wilt
weten hoe groot de tabaksoogst in Deli was in 1910, dan is dat
gewoon te vinden in de archieven. Het moest allemaal geboekstaafd
worden. Wij, Hollanders, blijven boekhouders. Maar hoe dat eerste
koppie toebroek smaakte, vind je bijna nergens goed beschreven. Het
gewone leven scoort nooit zo hoog, zolang het nog duurt. Pas als het
allemaal voorbij is, krijgt het een bepaalde glans, een zekere eeuwig
heidswaarde.
Indringend
Laten wij dat ook eens ervaren en een kijkje nemen in het gewone
leven van zo'n 75 jaar terug aan de hand van het Brievenboek - Boekoe
Soerat-Soerat van een zekere Du Mosch, verschenen in de jaren dertig.
Het boek legt in twee ondertitels uit wat het is: Bageimana kita men-
garang soerat-soerat biasaHoe brengen wij onze brieven in behoorlij-
30
moesson
