'We stappen uit de betjakloopt er een
wildvreemde man met zijn fiets
aan de hand mee tot aan ons huis
Schemertijd
Schemertijd
Katanja
Dinsdag 22 mei 2007 om 13.00 uur wordt (onder
voorbehoud) Schemertijd vertoond in het Bibit-
theater op de Pasar Malam Besar in Den Haag.
De dvd Schemertijd is te bestellen door 17,45 (incl.
verzendkosten) over te maken op girorekening
6685 t.n.v. Moesson Tjalie Robinson, Bergstraat 27,
3811 NE te Amersfoort. Vergeet niet uw adres te
vermelden. Abonnees betalen slechts 15,- (incl.
verzendkosten). Schemertijd wordt zo snel moge
lijk naar u toegestuurd!
Gang Tengah
Anin verloor al vroeg haar ouders. Het overlij
den van haar moeder weet ze zich nog goed
te herinneren. Ze vroeg Anin en een oudere
moessQn
Hongeroedeem
Een aantal maanden na de inval van de Japan
ners vertrekt Anin weer naar Nanggewer. Haar
Indische zwager neemt zijn broertjes mee. 'Ik
moest er aan wennen dat we ineens zo'n grote
familie waren, in een veel te klein optrekje.'
Om rond te komen begint Marhaja een
kleine waroeng. Anin bouwt elke ochtend het
stalletje op. Met de verkoop bemoeit zij zich
niet. 'Ik had de neiging om aan alle bekenden
etenswaren mee te geven. Over de betaling
maakte ik mij geen zorgen.'
Halverwege de oorlogsjaren moeten ze met
de waroeng stoppen. Er viel niet veel meer
te verkopen, want alles wat voedzaam was,
verdween naar de Japanners. Anin ziet het
gebied langzaamaan verarmen. 'Er liepen kin
deren rond met hongeroedeem en vele eens
zo trotse buren zaten apathisch voor hun
huizen. We konden elkaar niet meer helpen.
We hadden zelf nauwelijks te eten.'
Na het overlijden van haar ouders komt
Anin bij haar zus Marhaja en Indische zwa
ger te wonen. Eerst nog in Nanggewer en
later in Gang Tengah in Batavia, want Anin's
zwager krijgt een betrekking in het toenma
lige Batavia, waardoor ze moeten verhuizen.
Marhaja leerde ik het huis
houden. De was doen bij de
bron, koken en strijken. Het
was een mengeling van spe
len en allerlei huishoudelijke
taken leren.'
In Gang Tengah gaat een
nieuwe wereld voor haar open.
'Gang Tengah had niets weg
van Nanggewer. We woonden
in de buurt van een spoorlijn,
de gevangenis voor Europea
nen en een begraafplaats. Ik
kreeg ook een aantal Indische
vriendinnetjes en de kinderloze
mevrouw Spelt die schuin te
genover ons woonde, haalde me
Vlak na het einde van de oorlog kwam een
groep nationalisten 'van buiten' met veel
rumoer het dorp binnengewandeld. Ze waren
op zoek naar de zwager van Anin. Een oom
van haar greep tijdig in: 'Waag het niet om
één van onze huizen te betreden.' Het gezel
schap taaide gelukkig af.
Niet lang na dit voorval worden Marhaja en
haar man door Anins familie via een poli
tiepost in Tjibinong naar het relatief veilige
Djakarta gebracht. Anin voegt zich enkele
maanden later bij hen.
Liefde
Tjawang, zo heet de wijk waar ze uiteindelijk
een nieuw bestaan opbouwen. Geleidelijk aan
gaat het hen beter. 'Van cornedbeef met rijst
naar de echte Soendanese keuken,' zegt Anin.
De ontmoeting van Anin met haar man is
vermeldenswaardig. 'Ik kwam terug met een
nichtje uit het Carolus-ziekenhuis. We stap
pen uit de betjak, loopt er een wildvreemde
man met zijn fiets aan de hand mee tot aan
nabijheid van twee miljoenensteden.
'Het huidige Nanggewer telt zo'n vierhon
derd huizen,' vertelt Anin. 'Ik denk dat het
aantal woningen sinds mijn jeugd is vervier
voudigd, want er stond vroeger veel meer
groen tussen de woningen.'
Nanggewer bestond hoofdzakelijk uit Soen
danese families, een handvol Indische gezin
nen en Chinese handelaren die olie, vis, koffie
en dergelijke verkochten. Het was een hechte
gemeenschap waar het gotong-royong
principe nog bestond. Men hielp elkaar bij het
oogsten, paste op elkaars kinderen en eerde
gezamenlijk de doden. 'Je kunt rustig zeggen
dat ik van oorsprong een anak petani, een
boerendochter, ben. Mijn ouders kregen in
totaal twaalf kinderen. Vijf meisjes en zeven
jongens. Ik trok voornamelijk met mijn twee
jongere broertjes op. Nanggewer was voor
ons kinderen één groot speelveld. De kali Soe-
soekan, vruchtenbomen, stenen, takken en
insecten. Ik heb nooit een pop nodig gehad.'
zus om boeboer, rijstepap, te maken. De beide
meisjes probeerden op allerlei manieren de
houtjes onder het kookstel brandende te
krijgen, maar het lukte maar niet. Anin is op
een gegeven moment naar buiten gegaan om
te spelen. Toen ze uren later terugkwam, was
haar moeder overleden. 'Soms zit het me wel
dwars dat ik haar die boeboer niet heb kun
nen aanbieden. En als ik aan haar denk, moet
ik er het gezicht van één van mijn zusters bij
plaatsen. Ik kan niet meer terughalen hoe
mijn moeder er uitzag.'
regelmatig binnen om mijn haren te kammen
en even te kletsen.'
moesson
