Romusha op Java
Hoeveel Indonesische dwangarbei
ders hebben het leven gelaten tijdens
de Japanse bezetting? Niemand
weet het. Zelfs het totale aantal
romusha is tot dusver onbekend.
De schattingen lopen uiteen van één
tot tien miljoen mensen. Zeker is dat
honderdduizenden van hen de
Japanse tijd niet hebben overleefd.
Correspondent Jan Lepeltak sprak
met twee overlevenden.
Vrijwillig
eenzam
ers
voor een
In het afgelegen plaatsje Bajah in Zuid-Banten wonen alleen vissers
en boeren en hun grote gezinnen. Voor bezoekers is het moeilijk te be
denken dat dit spookstadje in een uithoek van West-Java ooit de plaats
vas waar duizenden romusha oftewel dwangarbeiders de Japanse
brlogsinspanning op de been hielden. Voor drie roepiah-cent per dag
'aren jonge mannen uit Java in de brandende zon aan het werk bij het
bgraven van steenkool en het aanleggen van een spoorlijn.
e lokale bevolking kent die gruwelen slechts uit de verhalen van het
andjevol romusha dat na de bevrijding op 15 augustus besloot in Ban-
te blijven. Zoals de 85-jarige Samijo die als 24-jarige jongen vanuit
lidden-Java als landarbeider naar het gebied werd gehaald. Zijn
beslissing om het werkkamp te ontvluchten redde hem het leven. Hij
had zijn vrienden om zich heen zien sterven. Nu runt Samijo een klein
winkeltje in het dorp Pulomanuk. Alleen zijn verhalen en een gedenk
teken voor de duizenden doden herinneren nog aan de gedwongen
arbeid onder de Japanners.
Persoon, arbeid, plicht
Honderdduizenden Javaanse mannen werden in Japans Zuidoost-Azië
aan het werk gezet. Slechts 52.000 overleefden de zware arbeid en de
Japanse mishandelingen. De meeste romusha stierven aan ondervoe
ding en ziektes. Romusha is een Japans woord, samengesteld uit de
karakters 'Sha' (persoon), 'Ro' (arbeid) en 'Mu' (plicht). Om het mom van
een Pan-Aziatische bevrijding mobiliseerden de Japanners overal op
Java jonge Indonesiërs. Het waren voornamelijk boeren en in de mees
te gevallen kregen ze opdracht van hun dorpshoofd om de Japanners
20
moesson
