l
L
1
Joop van den Berg doet een boekje open...
MALEIS
Tempo Doeloe Antiquarische boeken
i
in een maand
Wie voor de oorlog vanuit Nederland naar Indië ging, deed er - aldus
de meeste werkgevers - goed aan onderweg vast wat Maleis te leren.
Onder Maleis werd verstaan de omgangstaal waarmee men in Indië
met de bevolking converseerde, of dat nu op het dichtbevolkte eiland
Java was of ergens in de binnenlanden van Sumatra. Het was sedert
eeuwen als handelstaal via de Riau-archipel binnengeslopen en werd
vooral gebruikt voor de omgang in het leven van alledag.
Maleis leren aan boord
Aan boord van de grote passagiersschepen die naar Indië voeren was
het bedienend personeel Indonesisch. Zij konden je een eind op weg
helpen, al was het maar met het tellen: satoe, doewa, tiga
Het leek inderdaad een eenvoudige taal. In vooroorlogse taalboekjes
wordt vaak vermeld dat het een soort 'uitgekleed' hoog-Maleis was.
Het was, stond in die boekjes, een taal zonder lidwoorden, zonder
voorzetsels, zonder verleden tijd en zonder meervoudsvormen. Het is
wat kort door de bocht geformuleerd, maar in hoofdzaak is het wel
juist. Dat taaltje werd ook vaak pasar-maleis genoemd, omdat je er op
de markt het beste mee uit de voeten kon. Een heel elementaire taal.
De werkgevers die voor hun personeel zelf taalboekjes hadden laten
maken, drukten vaak heel eenvoudige samenspraken af. In het boekje
Help U zelf op reis met Maleisch vond ik er zo een.
Dat alles zeer eenvoudig
werd gehouden blijkt
wel uit de titel Maleis in
een maand, en dat met
de toevoeging 'zonder
leraar'!
Kortom, erg positief werd
zelden geschreven over
dat laag-Maleis. Het werd
toch vaak ervaren als een
soort brabbeltaaltje.
Bahasa Indonesia
Na het uitroepen van
de republiek Indonesië
veranderde die toon wat
omdat de nieuwe macht
hebbers hadden bepaald
dat Maleis de eenheidstaal zou worden in de republiek. De leus was:
Eén land, eén volk, eén taal, en men zou met allerlei hulpmiddelen
die taal 'omsmeden' tot een wereldtaal. Een na-oorlogs taalcursusje
uitgegeven door Kanarie-boekjes - een reeks heel eenvoudige ken
nisboekjes, waar zelden wat goeds over werd gemeld - liet al een
geheel andere toon horen.
Zij hadden een Indië-deskundige, F.H. von Meijenfeldt, aangetrokken
om zo'n taalcursus te begeleiden, en deze schrijft meteen al in de
inleiding het volgende:
'We zullen niet meer genoeg hebben aan het gestamel, waarmede
het overgrote deel van onze voorgangers wel zowat terechtkwam. Wij
zullen brieven en kranten, in het Bahasa Indonesia gesteld, moeten
kunnen lezen en begrijpen, een behoorlijk gesprek in die taal kunnen
voeren, mogelijk bij gelegenheid een speechje kunnen houden.'
Baboe tjari kerdjaan.
Een baboe die zich aanbiedt
Tabeh njonja. Saja dengar
Goede morgen. Mevrouw, ik
njonjah tjari baboe.
hoor, dat u een baboe zoekt.
Ja, saja tjari baboe dalem, boeat
Ja, ik zoek een baboe voor bin-
bikin beresih kamar dan bikin
nen, die de kamers doet en het
betoel pakaian anak-anak.
kindergoed verstelt.
Methode om zonder leraar spoedig
Maleis te lezen, te spreken en te verstaan.
30
moesson
