Paatje Versteegh (midden) tussen Good Old BVC bestuur, zonen en kleinzonen op zijn afscheidsavond in 7955. Bron: privé-archief Bob Versteegh.
Indonesisch staatsburgerschap te kiezen, het warga negara Indonesia.
In 1953 verhevigde deze discussie:'lndische Nederlanders die in Indo
nesië geboren en getogen zijn', waren het beste af als zij in Indonesië
zouden blijven.'De ervaring had geleerd'dat de ontworteling die zij
doormaakten als zij naar Nederland kwamen, 'onherstelbaar' was en
de problemen die hierdoor ontstonden 'zijn zorgelijker dan op het
eerste gezicht lijkt'. Zij konden niet 'aarden' in Nederland en de wens
naar Nederland te komen was 'doorweven met subjectieve gevoelsar
gumenten.' Daarom moesten 'de Indische Nederlanders tegen zichzelf
worden beschermd.'
Karakter
Eigenlijk stond het karakter van de Indische Nederlander dus ter
discussie. Waren zij sociale, sportieve, hardwerkende Nederlanders, of
'Oosterse Nederlanders' die tegen zichzelf beschermd moesten wor
den? Het antwoord op deze vraag hing af van hoe zij zichzelf zagen ten
opzichte van Nederland.
Sommige Indische Nederlanders zagen zichzelf als van oudsher met
Nederland verbonden. Zij waren Nederlanders en zouden zich gemak
kelijk kunnen aanpassen. Wel voorzagen zij problemen met Indische
Nederlanders die niet tot de 'sociale elite' behoorden: Indo-Europeanen
die lager op de maatschappelijke ladder stonden. Die groep was nog
niet eerder in Nederland geweest en zou moeite hebben te assimi
leren. Daarom riepen deze Indische Nederlanders Indo-Europeanen
bijvoorbeeld op om naar voorlichtingsbijeenkomsten te gaan, zodat zij
goed voorbereid naar Nederland zouden gaan.
Andere Indische Nederlanders vonden zichzelf te veel kosmopoliet om
in Nederland een bestaan op te bouwen. Zij vonden Nederland een
kleinburgerlijk land met een regelziek volkje. Hun toekomst lag eerder
in Indonesië, Australië of Amerika. Slechts een kleine groep Indo-Euro
peanen zag Indonesië als hun enige vaderland.
Toch zijn de meeste Indische Nederlanders 'gerepatrieerd'. De groep
die zichzelf als Nederlander zag, deed dat vooral omdat zij zich, om
uiteenlopende redenen, niet meer thuis voelde in de nieuwe staat. Kos
mopolieten repatrieerden omdat hun droom om bij te dragen aan een
welvarend Indonesië een illusie bleek te zijn. De keuze om te repatrië
ren was dus overwegend bepaald door de situatie in Indonesië, niet de
band die zij met Nederland voelden.
Na 5 december 1957 viel er nog maar weinig te kiezen. Op die dag
verklaarde de Indonesische regering alle Nederlanders staatsgevaarlijk
- zij zouden erop uit zijn de Indonesische staat te saboteren en werden
gesommeerd te vertrekken. Die dag is de geschiedenis ingegaan als
Zwarte Sinterklaas en mondde uit in een nieuwe exodus, waarbij nog
eens 10.000 Indische Nederlanders repatrieerden. Hun karakter deed er
toen al lang niet meer toe: zij moesten assimileren.
Naspel
En toch was met deze climax het vertrek van Indische Nederlanders
uit Indonesië niet tot een einde gekomen. Tussen 1958 en 1968 zijn bij
benadering nog 60.000 Indische Nederlanders naar Nederland geko
men. Meer dan 10.000 van hen woonden in Nieuw-Guinea en kwamen
vanaf 1962 naar Nederland nadat Indonesië de politieke strijd om
Nieuw-Guinea had gewonnen. De overigen hadden eerst gekozen voor
het warga negara, waren daartoe gedwongen geweest omdat zij hun
Nederlanderschap niet kon aantonen, of waren van Chinese afkomst
(de peranakans) en werden in toenemende mate vervolgd.
Al deze mensen hadden uiteenlopende redenen om alsnog te kiezen
voor een beter bestaan in Nederland. Naar schatting zijn uiteindelijk
5.000 Indo-Europeanen definitief in Indonesië (achter)gebleven. Over
de redenen hiervoor zijn de meningen verdeeld: omdat ze niet konden
of omdat ze niet wilden? Konden zij niet aantonen dat zij Nederlanders
waren of kozen zij bewust voor hun geboorteland?
Het onderzoek over de repatriëring was geweldig om te doen. Het
heeft me heel wat uurtjes slaap gekost (ik heb het naast mijn reguliere
baan gedaan), maar elke keer als ik het even niet meer zag zitten, keek
ik naar de foto van mijn opa die naast mijn pc stond. En dan kon ik
weer verder, want ik wist waarvoor ik het deed.
Voor meer informatie: http://indietabeh.kirstenvos.nl
26
moesson
