Een korte stilte vol ongeloof
brak aan, snel gevolgd door
loeiende ambulances en
drommen mensenmassa's
De becakrijder Peye werd op een dag van straat geplukt. Uitleg werd
niet gegeven, maar weken van marteling volgden.
ouders die al op jonge leeftijd scheidden. Het huidige Kemusuk is een
opgeruimd Javaans dorpje twintig minuten van Yogya vandaan. Hier
heeft Soeharto's halfbroer Probosutedjo de buurt van een nieuwe weg
en bakstenen omheiningen voorzien. Even verderop woont buurjongen
Klimin. Als jongetje zag hij Soeharto met zijn waterbuffel zitten bij
het treinspoor. Nu woont de 85-jarige Javaan met zijn 75-jarige vrouw
Mursilah in een eenvoudig houten huis. 'Soeharto was altijd een hele
serieuze jongen. Hij speelde weinig. Maar we konden ook helemaal
niet spelen, we moesten allemaal op het platteland werken', zegt hij
energiek. Op zijn zesde jaar verloor Klimin de kleine Soeharto uit het
oog. Na de sunat (besnijdenis) vertrok Soeharto naar Wuryantoro om
daar op de middelbare school verder te leren. 'Hij moest zijn waterbuf
fel verkopen om de school te betalen', vertelt Klimin.
In Wuryantoro is het rustig op de Jalan Raya Wonogiri. Motorfietsen
scheuren de weg af en boeren met grote strohoeden komen langzaam
langs fietsen. Hier woonde Kamin, de jeugdvriend en schoolgenoot
van Soeharto. Maar nu is hij er niet, weet buurman Jakino te melden.
Schaars gekleed rent Jakino snel de tuinen en veranda's door. Dan vindt
hij Marsi, de dochter van Kamin. Het plaatsje lijkt ver van de bewoonde
wereld. Achter het huis van Pak Kamin is het grote Gajahmungkur-
reservoir zichtbaar. Het is een mysterieus gebied waar Soeharto zijn
tienerjaren doorbracht en de basis legde voor zijn geloof in de Javaanse
kejawen-cultuur.
'De laatste keer dat ik Pak Harto zag, was in de jaren tachtig tijdens
een formele plechtigheid in Wuryantoro. Door hem is het dorp er op
de 86-jarige Soeharto in een stroomversnelling te zijn geraakt. Zijn pre
sidentiële lijfartsen maakten 's ochtends bekend dat zijn toestand 'zeer
kritiek' was. Kort na het middaguur raakte Soeharto in een coma. Een
half uur later verzamelde politiecommissaris Diki Sondani journalisten
om zich heen en maakte hij het bekend. De 'Vader der Vooruitgang'
was niet meer. Een korte stilte vol ongeloof brak aan, snel gevolgd door
loeiende ambulances en drommen mensenmassa's. De roodwitte vlag
op het Pertamina-ziekenhuis hing even later halfstok en president
Yudhoyono kondigde zeven dagen van nationale rouw aan.
Het bericht bereikte snel de kraton van Mangkunegaran in Solo waar
Soeharto's vrouw Siti Hartinah aan verwant was. In de nabijgelegen
dorpen reageerden mensen bedroefd op het overlijden van de man die
hier zoveel huizen, scholen en moskeeën bouwde. Sommigen kenden
Vader Harto persoonlijk.
In toko Sido Mampir in Karanganyar zit Kasiman rustig in een hoekje.
Ruim veertig jaar geleden was hij bevriend met Soeharto en deelde
dezelfde interesse voor Javaanse mystiek als de regionale legercom
mandant: 'We toonden beiden grote bewondering voor de bekende
Javaanse leermeester guru Romo Diat en beklommen samen verschil
lende keren de berg Gunung Lawu in Midden-Java. Daar hielden we
mystieke gebedsessies.'
Tevergeefs bad Kasiman dat Soeharto uit zijn sterfbed zou herrijzen.
De jongen met de waterbuffel
Soeharto werd geboren op 8 juni 1921 in het dorpje Kemusuk in Bantul,
Yogyakarta. Daar leefde hij een sober boerenleven met zijn arme
vooruit gegaan. Hij zorgde voor goede wegen. Toen ik hoorde dat hij
overleden was, heb ik zitten huilen voor de televisie', biecht Marsi op
terwijl ze haar dochtertje de borst geeft. Haar tienjarige zoon Novel
kijkt onverschillig naar buiten.
De basisschool in Wuryantoro ligt dichtbij het oude huis van Soe
harto. Zijn huis is nu een museum voor wajangpoppen geworden. Pak
Suyamto zoekt verhit naar de sleutel van het grote klaslokaal. Hier zat
Soeharto met Kamin op school in de jaren dertig. Toen waren het nog
houten klaslokalen. Maar in de jaren vijftig zijn het stenen gebouwen
geworden, meldt Suyamto die zelf gepensioneerd leraar is.
De muren hebben oren
Kort na zonsondergang begint het zachtjes te motregenen in Karto-
dirjo waar Soeharto's oude schoolvriend Kamin woont. Dochter Marsi
snelt het huis in om bij haar vader het bezoek te melden. Tien minuten
later stapt de 87-jarige Kamin gehuld in goudkleurige batik, pantalon
24 moesson
Moesson #10 mrt(2).indd 24 26-02-2008 16:34:45
