In het oude Batavia namen Betawi-vechtersba-
zen en Sundanese vechtmeesters het op tegen
kungfu-experts uit China en Nederlandse top-
boksers. Nu komen vechtsportbeoefenaars uit
de gehele wereld naar Jakarta om het eeuwen
oude pencak silat te leren. Een reportage over de
helden en legendes uit de geheimzinnige wereld
van pencak silat.
Tijgeronderwijs
Betawi vechtersbazen
Pencak silat
TEKST EN FOTOGRAFIE JAN LEPELTAK
De Sumatraanse meester staat tegenover zijn leerling. De spanning is
om te snijden. Dan gaan de twee experts razendsnel in een vechthou-
ding staan. 'We zien aan elkaar dat we in pencak silat zijn getraind, we
respecteren elkaar en het hoeft niet tot een gevecht te komen', glim
lacht Edwel Yusri. Zijn tegenstander is opgelucht maar niet verbaasd.
Pencak silat is een verdedigingstechniek gebaseerd op wederzijds
respect.
De 44-jarige Edwel is de datuk, de leider, van zijn Minang-gemeen-
schap in Bukittinggi, West-Sumatra. Hij staat in de wereld van pencak
silat bekend als 'de koning' die wereldwijd furore maakte met zijn
tijgerstijl, silat harimau. Edwel vertelt ontspannen over de geheimzin
nige vechtstijl in zijn kantoor, op steenworp afstand van de drukke
Tanah Abang-markt in het hartje van Jakarta. 'Ik sta op het punt naar
het Paris Open Pencak Silat Festival in Frankrijk af te reizen om silat
harimau te tonen. Mijn studenten komen net terug van een toernooi
in Den Helder.'
Edwel is de onbetwiste expert op het gebied van silat harimau en zijn
vechtkunst ontvangt veel aandacht uit Europa. Hij leerde op achtjarige
leeftijd de geheimzinnige vechtstijl van zijn grootvader, Dina Sutan
Mangkuto. Dina was een edelman uit Balingka die onder andere acht
tijgers bezat. 'De tijgers onderwezen mijn grootvader bewegingsvor
men zoals ontwijken, aanvallen en toeslaan. Een nieuwe vorm van
pencak silat was geboren: silat harimau, vertelt de breedgeschouderde
Edwel. De vechtkunst kon uitsluitend aan familieleden onderwezen
worden en moest strikt geheim gehouden worden; een belangrijk
element in de pencak silat-cultuur van West-Sumatra.
Pencak silat bestaat uit een groot aantal stromingen waaraan de
namen van grote Indonesische vechters verbonden zijn. Stromingen
als de beroemde, Javaanse 'merpati putih' oftewel 'witte adelaar' gaan
honderden jaren terug en vinden hun oorsprong vooral in Sumatra en
Java.
West-Sumatra, Jakarta en West-Java vormen het hart van de pencak
silat-beweging. Werkelijke documentatie of historische bronnen
ontbreken, maar dit wordt ruimschoots gecompenseerd door het rijke
aantal vechtverhalen uit Padang, Cianjur en vooral het oude Batavia
waar alle vechtsporten samenkwamen. Hier namen Betawi-vechters-
Pencak silat is de verzamelnaam voor alle krijgskunsten in In
donesië. De meest correcte beschrijving van pencak silat is een
'lichaamscultuur' waarin het menselijk lichaam het belang
rijkste medium is. Pencak silat bestaat uit twee delen. Pencak
staat voor: beweging met gecontroleerde, soepele lichaamsbe-
heersing, die sierlijk is. Silat staat voor: razendsnelle beweging,
gebaseerd op hardheid met als doel verdediging, neutralisering
en tegenaanval. Een meester in de pencak silat zal nooit aanval
len, maar wacht met beheersing de aanval af om pas daarna zijn
technieken toe te passen in het gevecht. Sommige technieken
van pencak silat zijn verboden doordat zij een vernietigende uit
werking hebben op de tegenstander. Pencak silat is een product
van de interactie tussen mensen en de natuur. De waarneming
en mimiek van dieren en hun beweging zoals vechtende tijgers,
een klimmende aap of een zwevende adelaar zijn allemaal geïn
tegreerd in de vechtsport. Een andere bekende uitleg richt zich
meer op de verhouding tussen mensen en de bovennatuurlijke
wereld. De vechtsport kan ontstaan door een gebed of spirituele
ingeving of contact met een geest.
april 2008
23
De West-Sumatraanse vechtmeester
Edwel Yusri is 's werelds enige expert in
silat harimau, de tijger-vechtstijl. Zijn
grootvader leerde hem de vechtsoort,
die strikt geheim gehouden wordt en
slechts aan andere familieleden mag
worden doorgegeven.
Moesson #10 apr(1).indd 23
25-03-2008 16:45:31
