Chinese uitdaging
Pencak silat en de islam
Silat Tuo, een van de oudste vechtvormen uit West-Sumatra,
richt zich vooral op beenbewegingen en is een van de meest
bekende Sumatraanse pencak silat-vormen.
agent antwoordde: 'Dus je was bezig met main pok?'
De toegestroomde menigte had genoeg gehoord en de mensen
spraken nu over 'maenpo', een nieuwe agressieve manier van stoten en
stompen, uitgevonden door de beroemde vechter Mama Kosim.
april 2008 25
en gaven als snel hun magische vechtkunsten door aan de lokale
plattelandsbewoners. Nog steeds leeft er discussie onder de huidige
beoefenaars van pencak silat over de plaats van de vechtsport in de
Indonesische samenleving: was pencak silat een volkssport of was het
een elite-vechtkunst?
Ondanks de eeuwenoude traditie van pencak silat in de archipel, is
er historisch bewijs gevonden dat Chinese vechtkunsten van grote
invloed waren op de nationale Indonesische vechtsport. Maar de his
torische argumenten dat Chinese vechtsporten de pencak silat deels
hebben gevormd, stuiten op grote politieke gevoeligheden. Vooral de
nationale pencak silat organisatie IPSI (Ikatan Pencak Silat Indonesia)
lijkt te onderstrepen dat pencak silat een puur Indonesische, inheemse
aangelegenheid is. IPSI is met duizenden leden een bastion van fel
nationalistische individuen waaronder veel hoge legerofficieren. Een
goed voorbeeld is de gepensioneerde luitenant-generaal Prabowo
Subianto die afgelopen jaar opnieuw tot 2011 voorzitter van IPSI is
verkozen. Prabowo maakte als schoonzoon van Soeharto snel carrière
in het nationalistische Tentara Nasional Indonesia (TNI) en werd onder
anderen bevelhebber van de elitedivisie Kostrad en commandant van
de speciale eenheden Kopassus.
Binnen IPSI wordt de invloed van Chinese vechtsporten op pencak
silat fel betwist. Desondanks barst het in de pencak silat-wereld
van de anekdotes over grote krachtmetingen met Chinese meesters
in de vechtsporten. Eén van die pencak silat-legenden vertelt over
Mama Kosim, de uitvinder van de vechtsoort syahbandar. De legende
gaat dat de indrukwekkende Mama Kosim in Batavia slaags raakte
met een Chinese djago die toevallig expert was in kuntao. In de felle
vechtpartij won Mama Kosim met zijn indrukwekkende vuistslagen
en viel de djago bloedend op de grond. 'Wat gebeurt hier?', vroeg een
toegesnelde Nederlandse agent. De Chinese man kon slechts 'pok-pok'
voortbrengen, wat stompen betekende in zijn lokale Chinese taal. 'Saya
main saja, ik speelde alleen maar', sprak Mama Kosim. De Nederlandse
De historie van pencak silat is onlosmakelijk verbonden met het islami
tische geloof. Een ware meester in de pencak silat is vaak ook een goed
onderwezen en gerespecteerde moslim. Vele vechtlegendes vertellen
over vrome moslimmannen die uitblinken in hun vechtkunsten.
De legendarische vechter Abah Kahir is de grondlegger van Cimande,
de bekendste vorm van pencak silat uit West-Java. Vele legendes doen
de ronde over Kahir die afkomstig was van de Badui-stam in de bergen
van Zuidwest-Banten. Volgens de legende waren de Badui afstam
melingen van het leger van Ratu Pucuk Umum, de laatste koning van
het hindoeïstische Pajajaran-koninkrijk. In 1579 gaf Pucuk Umum zich
over aan islamitische legertroepen onder leiding van Molana Yusup. De
vredesovereenkomst bepaalde dat Pucuk Umums volgelingen werden
vrijgelaten en in vrede konden leven.
Kahir kreeg als vechter al snel bekendheid in Banten en spoedig kwa
men andere vechtkunstenaars naar zijn woonplaats in Cikeusik om
hem uit te dagen. Allen stierven in het gevecht, in strijd met de lokale
Badui-wetten die bloedige gevechten op de heilige grond van de voor
ouders verboden. De ouderlingen van de Badui-stam besloten Abah
Kahir te verbannen naar Cimande, ten westen van Bogor. Ook besloten
de Badui tot strikte geheimhouding van hun vechtkunsten om nieuwe,
bloedige uitdagingen te voorkomen. Tot op heden is de pencak silat
van de Badui strikt geheim.
Na de zoveelste bloedige afloop van een uitdaging, besloot de jonge
vechter uit Banten om zijn vechtkunsten volledig in te zetten ten
behoeve van de mensheid. Kahir begon zijn volgelingen rond 1760 in
pencak silat te onderwijzen. Een belangrijke inspiratiebron werd de
koran voor Kahir die de meeste vechttechnieken tijdens het avondge
bed oefende. Ook baseerde hij nieuwe pencak silat-bewegingen op de
Alif en Lam-tekens uit de koran en koppelde zo bepaalde lichaamsbe
wegingen aan symbolen uit het heilige boek. Door op een manier te
bewegen die het 'Goddelijke' vertegenwoordigde, werd de pencak silat-
beoefenaar een 'penceel in de handen van God.'
Maar ondanks een toenemende interesse voor de islam in Indonesië,
lijkt het aantal beoefenaars van pencak silat te slinken. De jongere
generaties zijn meer geïnteresseerd in import-vechtsporten zoals het
Koreaanse taekwondo en het Braziliaanse
capoeira.'Vroeger had je de silat kucing,
de kattenstijl uit West-Sumatra. Maar
deze is met de grote oefenmeester
h et g raf i n ve rdwe n e n', ve rte It
Hariadi Anwar secretaris-generaal
van de Indonesische vertegen
woordiging in de Internationale
Federatie voor Pencak Silat. 'Het
zijn nu vooral buitenlanders die
interesse tonen.'
Moesson #10 apr(1).indd 25
