Een wonder van techniek
door Frans Leidelmeijer
De KNILM was ooit een glorieuze onderneming. In
die jaren ontwierp grafisch kunstenaar Jan Lavies
een prachtig affiche. Maar na de Tweede We
reldoorlog braken er zware tijden aan; de ooit zo
glansrijke maatschappij kon het tij niet meer keren
en ging ten onder.
Frans Leidelmeijer
bespreekt iedere maand
een kunstobject dat ont
staan is uit Europese en
Indische kruisbestuiving.
De KNILM (Koninklijke Nederlandsch-Indische Luchtvaart Maat
schappij) werd op 16 juli 1928 opgericht en onderhield verbin
dingen binnen Nederlands-Indië. In tegenstelling tot wat vaak
wordt gedacht, was de KNILM geen dochteronderneming van de
KLM. Er bestonden wel sterke banden met de KLM, omdat KLM-
directeur Albert Plesman in het bestuur van de KNILM zat.
De eerste retourvluchten waren tussen Batavia-Bandoeng en
Batavia-Semarang. Deze laatste vlucht werd later nog doorge
trokken tot Soerabaja. Later werd het luchtnet uitgebreid met
vluchten naar plaatsen op andere eilanden van de Archipel, zoals
de Sumatraanse steden Palembang en Medan, de oliehavens
Balikpapan en Tarakan op Borneo en natuurlijk vakantiebestem
ming Bali. Er kwamen ook internationale vluchten. In 1930 vloog
men voor het eerst naar Singapore. In 1938 kwam de bestem
ming Sydney in Australië erbij. Tijdens deze vlucht deed men
Darwin, Cloncurry en Charleville aan.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog werd de KNILM ingezet voor
evacuatievluchten en als transport voor de soldaten van het
KNIL.
Na de Tweede Wereldoorlog slaagde de KNILM er niet in om
haar werk weer te hervatten. Normaal vliegverkeer was niet
mogelijk door de strijd tussen de Indonesische nationalisten
en de Nederlandse strijdkrachten. Er werd in die tijd gevlogen
met militaire transportvliegtuigen. Er is nog wel een poging
ondernomen om de maatschappij nieuw leven in te blazen, door
wekelijks van Batavia over de Grote Oceaan naar Los Angeles
in de Verenigde Staten te vliegen. Deze vlucht werd echter bij
gebrek aan succes al snel weer gestaakt.
Op 1 augustus 1947 werd de KNILM officieel opgeheven en de
restanten werden door de KLM overgenomen. De KLM richtte
een dochteronderneming op: het KLM Interinsulair Bedrijf, met
het doel luchtlijnen in de Indonesische Archipel te exploiteren.
Toen de beroemde affiche-ontwerper Jan Lavies dit prachtige af
fiche ontwierp was de KNILM nog maar net opgericht. Opvallend
is de tegenstelling tussen het glanzende, hypermoderne, 20e-
eeuwse vervoermiddel als een wonder van techniek, vliegend
boven het eeuwenoude, klassieke sawah- en berglandschap van
Java. Een plaatje om stil van te worden. Het modelvliegtuig dat
naast het affiche ligt is een toestel waarmee de KLM in de jaren
dertig naar Indië vloog.
mei 2008
57
Moesson #11 mei(1).indd 57
22-04-2008 10:38:30
