meisje had immers nooit
een verhouding met een
inlander en zeker niet met
één van de bedienden'
Zicht op de oude Pasar Senen. Batavia, jaren dertig.
was al geschied. Het boek met zo'n brandend
thema (beter kun je spreken van smeulend)
mocht gewoon niet verschijnen.
Blanken en minder-blanken
Het is niet zozeer het 'pornografisch aspect'
wat shockeerde. Er waren immers wel
meer romans verschenen waarin overspel,
maanwandelingen en ongewenste zwanger
schap of abortus een rol speelden. Nee, een
Indo-Europees meisje had immers nooit een
verhouding met een inlander en zeker niet
met één van de bedienden. Het is dit aspect
dat de roman destijds zo onverteerbaar
maakte. Indonesiërs immers, oefenden geen
aantrekkingskracht uit op Indo-Europese
vrouwen, en als dat in een roman een keertje
wel gebeurde, dan was de Indonesiër een
vorstenzoon, of op z'n minst van adel, een
intellectueel, of een Indonesiër die in Holland
zijn opleiding genoten had. Schuim van goud
raakte de wortels van de koloniale samenle
ving, waar de dienst werd uitgemaakt door
e blanken, de mindere dienst door de wat
minder-blanken' en de 'heerendiensten' door
e inheemsen. Er moest wat gebeuren. De
oplage vernietigen? Bij Justitie een beroep
doen op de Indische persbreidelordonnan-
tie? Of bij schrijver en uitgever aandringen
om het boek uit de handel te nemen? Men
besloot - bang voor een langdurige perkara -
tot het laatste.
Volgens één van de toenmalige directeuren
van de Uitgeverij Kolff heeft de firma - na
protesten uit allerlei geledingen van de
maatschappij en een gesprek met de hoofd
commissaris van politie - de oplage bij de
boekhandels teruggenomen. Dit lijkt mij de
correcte lezing van het gebeurde, want in de
Catalogus van Boeken en Tijdschriften uitge
geven in Ned.Oost-Indië van 1870-1937 van de
hand van G. Ockeloen (een oud-medewerker
van de uitgeverij Kolff Co.) wordt bij de
auteursnaam Treffers het volgende vermeld:
Treffers, J.-Slagschaduwen. G. Kolff Co.,
Batavia-C. f 3,50
Schuim van Goud, G. Kolff Co.,
Batavia-C. Ingetrokken.
Welwillend
Geen officieel verbod dus, maar een on
derhandse regeling waarbij - weer volgens
eerder genoemde directeur - de schrijver ge
heel schadeloos werd gesteld. Mogelijk zijn
in die paar weken dat het boek te koop was,
enkele tientallen exemplaren onder het pu
bliek gekomen, waarvan er enkele nu in het
antiquarische circuit hoge prijzen noteren. In
de jaren tachtig vond ik in een antiquariaat
een exemplaar van de roman uit 1934. Ik heb
toen moeite gedaan om het boek opnieuw te
laten verschijnen, en benaderde een aantal
uitgevers. Het was uiteindelijk uitgeverij
Conserve uit Schoorl, die het boek opnieuw
deed verschijnen. Er volgde zelfs een tweede
druk. Het boek is alleen in gespecialiseerde
antiquariaten nog te krijgen, maar er is met
enige moeite nog wel aan te komen.
Is Schuim van goud een belangrijk boek
geworden? Het is in feite bij een perkara
ketjil gebleven. De manier waarop de zaak
werd getoetoept (opgelost) was natuurlijk
wel door en door Indisch. De zaak werd in der
minne geschikt en dat was heel gewoon in
het oude Indië. Het was een zaak geworden
voor een commissaris van politie, een welwil
lende uitgever en een welwillende schrijver.
En welwillend diende een burger van het ko
loniale Indië te zijn. Met zo weinig mogelijk
perkara's om zich heen. Ja-toh?
september 2008 29
Moesson #3 September.indd 29
27-08-2008
