Gemeenschapsruimte hotel van Espen in Valkenburg. Kinderen zingen:
'Sinterklaasje, kom maar binnen met je knecht.' Op de voorste rij, tweede
van links zit mijn zus Therese, rechts achter haar mijn broer Victor en
links achter hem (gedeeltelijk zichtbaar) zit ik op de schoot van mijn moe
der die achterom kijkt. Voorste rij, vierde van links zit mijn zus Evie.
Mijn moeder die net een cadeautje van de Sint
ontvangt. Naast Sinterklaas staat Nelly Hoen, de
18-jarige dochter van de pensionhouder. Ook Nelly
vertelt haar verhaal in de documentaire.
1 *J«t
DOOR MARSCHA HOLMAN
FOTOGRAFIE BOYD SMITH/PRIVÉ-ARCHIEF
HETTY NAAIJKENS
Het is het onderwerp van de nieuwste docu
mentairefilm Contractpensions- Djangan Loe-
pah van Scarabeefilms, het productiebedrijf
dat eerder al prestigieuze prijzen ontving
voor onder andere de films over het leven in
hedendaags Indonesië: De Stand van de Zon
(2002) en Stand van de Maan (2005). Moes
son sprak met regisseuse Hetty Naaijkens-
Retel Helmrich 'ik heb persoonlijk eigenlijk
hele warme herinneringen aan het pension'
en haar zoon Jasper Naaijkens (25) die de
montage en de publiciteit van de film deed.
In de jaren vijftig zijn ongeveer driehon
derdduizend Indische repatrianten wegens
gebrek aan huisvesting in Nederland opge
vangen in contractpensions, vaak voor enkele
maanden, soms zelfs voor enkele jaren. Op
lege kamers in toeristenhotels maar bijvoor
beeld ook in voormalig doorgangskamp Wes-
terbork kwamen zo hele Indische families te
wonen onder leefomstandigheden die in de
meeste gevallen nogal te wensen overlieten.
Het leven in de pensions was zondermeer
radicaal anders dan ze gewend waren. In
de documentaire zegt een repatriant over
Nederlands-Indië: 'We leefden in het paradijs,
maar we wisten het niet.' In de krappe koude
kamertjes waar men slecht te eten kreeg en
waar men maar één keer per week mocht
douchen, realiseerde men zich dat plotseling
maar al te goed.
In '57 kwamen Hetty's Javaanse moeder en
totokvader met vijf in Indië geboren kinderen
aan in Nederland. Hetty was toen twee. Ze
kwamen terecht in twee kleine kamertjes in
een pension in Valkenburg.
Welke herinneringen heb je aan het pen
sion in Valkenburg?
Hetty: 'Mijn vader was amateurfotograaf dus
wij hebben gelukkig heel veel foto's uit die
tijd, maar ik kan me sowieso veel herinneren;
de gong die elke dag sloeg als we moesten
eten, de volle kamer met al die bedden. Ik
vond het hartstikke gezellig. Als peuter had
ik natuurlijk ook volop aandacht van alle
Indische mensen. Toen we later een huis in
Tilburg kregen was ik opeens alleen met mijn
moeder, de rest was naar school. Ik herin
ner me dat ik het leven in het pension toen
echt miste. Voor mijn broers en zussen was
het natuurlijk heel anders. Die hebben zelfs
alleen maar nare herinneringen aan het pen
sion. Koud water, slecht eten en een totaal
gebrek aan privacy. Als je ouder bent heb je
daar natuurlijk veel meer last van.'
Waren de voorzieningen overal zo slecht?
Hetty: 'We horen wel veel klachten, vooral
over het eten. En ik heb echt niet maar
drie mensen geïnterviewd. We hebben ons
uiterste best gedaan om een genuanceerd
beeld te geven. Er komen niet alleen mensen
aan het woord die in Westerbork zaten, maar
ook een vrouw die tijdelijk op paleis 't Loo
verbleef en alles daar tussenin.'
Paleis 't Loo?
Hetty: 'Ja, bijzonder hè? Omdat deze film zo'n
specifieke doelgroep heeft, hielden we voor
vertoningen en steeds na afloop kwamen er
mensen op me af met geweldige verhalen of
fantastisch archiefmateriaal. Zo kwam ik bij
een vrouw terecht die vertelde dat haar ge
zin in een pension in Haarlem zat, maar dat
haar man in Apeldoorn werk kreeg. Elke dag
heen en weer reizen tussen Haarlem en Apel
doorn was in 1958 geen doen, dus plaatste
haar man een advertentie in de Apeldoornse
Courant met een foto van hun zoontje en de
tekst: "Tweejarige repatriant wil graag elke
avond door zijn papa in bed gestopt worden.
Wie heeft plaats?" Blijkbaar had prinses
Wilhelmina dat gelezen en erop gereageerd.
Zo kwamen ze op paleis 't Loo terecht. In de
periode dat zij er zaten zijn daar wel zestig
mensen opgevangen.'
Jasper: 'Die hadden wél lekkere ruime kamers
en een bad!'
Maar aan de andere kant zaten er dus
mensen in de barakken van Westerbork.
Jasper: 'Het kamp was helemaal niet opge
knapt of opgeruimd na de Tweede Wereld
oorlog. Schandalig.'
Hetty: 'Sommige mensen kwamen net uit
de Japanse kampen, hadden vervolgens de
bersiap-periode overleefd, kwamen tenslotte
naar Nederland met het idee dat de ellende
nu wel voorbij zal zijn en dan... kom je aan in
Westerbork!'
Jasper: 'Dat is hét grote misverstand onder
sommige Nederlanders geweest. Die dach-
augustus 2008 43
Moesson #3 September.indd 43
27-08-2008 14:49:47
