'De Koning was
niet opgeruimd'
if
boeken cd's dvd's sites nieuwtjes de voorgalerij
Minister Baud en koning Willem II (1841-1848)
ttet geheim va
Paleis Kneutei
'Willem II zag
de koloniën als zijn
persoonlijke bezittingen
en Baud vond dat
koloniën in strijd zijn
met democratie'
Wouter Hugenholtz kreeg in 1980 vijf
oude aantekenboekjes in zijn handen
gedrukt van Michiel Baud, hoogleraar
aan de Universiteit van Amsterdam en
nazaat van oud-minister van koloniën
J.C. Baud, met de woorden 'Kijk er eens
naar. Het ligt meer op jouw terrein
dan het mijne. Is het wat?'
DOOR SUNIL SIWPERSAD
De aantekenboekjes gewikkeld in een papier
met het opschrift Wekelijksche Conferentien
van ZM. den Koning en Zijn Minister van
Koloniën Jean Chrétien Baud, prikkelden de
nieuwsgierigheid van historicus Wouter
Hugenholtz. De inhoud bleek een weerslag
van de wekelijkse gesprekken die koning
Willem II met zijn minister J.C. Baud in de
periode 1841-1848 voerde, waarbij zij onder
meer spraken over staatsaangelegenheden
als het koloniale beleid en de herziening van
de grondwet. Naast belangrijke staatszaken
kwamen ook intrigerende kwesties aan de
orde zoals de mislukte zending van kamelen
naar Java om daar als lastdieren dienst te
doen of het idee om het eiland Borneo aan
Frankrijk te verkopen. Van wat uit dit weke
lijkse geheime overleg voortvloeide, hield
minister Baud nauwgezet aantekeningen
bij. Daarover schreef Wouter Hugenholtz het
boek Het geheim van Paleis Kneuterdijk.
Wat maakt de aantekenboekjes van Baud zo
interessant?
Hugenholtz:'De aantekeningen vormen
een unieke bron van informatie. Niet alleen
staatkundig gezien, ze geven ook een goede
indruk van de relatie tussen de monarch en
zijn minister, zowel in de werksfeer als op
het persoonlijke vlak. Die relatie verliep niet
altijd even vlekkeloos. Bauds aantekenin
gen hebben aanvankelijk een vrij zakelijk
karakter, later tekent hij ook opmerkingen
aan over bijvoorbeeld het humeur van de
koning. Zinsneden zoals: 'De Koning was
niet opgeruimd', of 'De Koning merkte met
eenig humeur aan', zeggen redelijk wat over
de vrijheid van spreken die Baud zich in zijn
persoonlijke aantekeningen veroorloofde,
hoewel hij in de praktijk tegenover de koning
een discrete en vooral uiterst voorzichtige
man was.'
Hoe komt koning Willem II uit de
gesprekken naar voren?
'Willem II was een flamboy
ante en intelligente man
die zich op een heldere
en geestige manier uit
drukte. Hij leidde een
soort dubbelleven en
bewoog zich naast zijn
openbare leven ook voort
in wat ik 'zijn schimmen
rijk' heb genoemd, een wereld
waarin bijvoorbeeld 'agenten' een
dubieuze rol speelden, veelal bij financiële
transacties. De degelijke Baud probeerde
zich zo veel mogelijk te distantiëren van deze
duistere kant van de koning, wat hem niet
altijd lukte.'
Waar leidden deze gesprekken staatkundig
gezien toe?
'Baud wist Willem II uiteindelijk te bewegen
dat deze, weliswaar met grote tegenzin,
bereid was tot een matige herziening van de
grondwet. In het boek komt dit moeizame
proces uitvoerig aan de orde. De bijl valt als
de koning plotseling een ommezwaai maakt
van zeer conservatief naar zeer liberaal en
zo de mogelijkheid creëert voor de invoering
van de liberale grondwet van 1848.
Baud en Willem II vonden elkaar overigens
wel in de overtuiging dat het beheer van de
koloniën zoveel mogelijk bij de volksverte
genwoordiging vandaan diende te worden
gehouden. Willem II vanuit de overtuiging
dat de koloniën eigenlijk zijn persoonlijke
bezittingen waren, en Baud vanuit het besef
dat het democratische beginsel strijdig was
met het koloniale stelsel waarbij een kleine
natie over een groot rijk
aan de andere kant van
de aarde heerste.'
Tussen Baud en Willem II
kwam het uiteindelijk tot een
(vertrouwens)breuk...
'Dat gebeurde toen de koning buiten me
deweten van zijn ministers om de Tweede
Kamer informeerde inzake een verdergaande
liberale herziening van de grondwet. Baud
diende zijn ontslag in. Dat deze zaak bij Baud
diep zat, bleek ook uit het feit dat de oud
minister twee maanden na het conflict een
uitnodiging voor een koninklijk diner afsloeg.
Baud zei zogezegd af wegens een lichte
ziekte, maar liet ook doorschemeren dat hij
de uitnodiging ongepast vond in het licht
van de recente gebeurtenissen. Het grillige
en ontrouwe handelen van de koning lag de
diep teleurgestelde Baud nog zwaar op de
maag. Maar. geschiedenis was geschreven
- letterlijk.'
Het geheim van Paleis Kneuterdijk
De wekelijkse gesprekken van koning Willem II
met zijn minister J.C. Baud over het koloniale
beleid en de herziening van de grondwet
1841-1848
Door Wouter Hugenholtz
KITLV:333 pagina's (paperback)
ISBN: 978 90 6718 319 2
Prijs 24,90
september 2008 9
Moesson #3 September.indd 9
27-08-2008 14:45:53
