Een Indisch
art deco
bureautje
uit de kunst
door Frans Leidelmeijer
Frans Leidelmeijer
Onlangs stuitte ik op een mysterieus bureautje, gemaakt door een
firma waar ik niet eerder van heb gehoord: Toko van der Pol.
bespreekt iedere maand een
kunstobject dat ontstaan is
uit Europese en Indische
kruisbestuiving.
Als deskundige op het gebied van de toege
paste kunst en design van 1880 tot heden,
krijg ik via post, telefoon en e-mail vaak
vragen over voorwerpen die mensen in hun
bezit hebben. Zo ontving ik een e-mail van
iemand die een damesbureautje heeft geërfd
van zijn grootvader, die in Nederlands-Indië
legerarts was en later een praktijk in Den
Haag had. De echtgenote van de leger
arts had dit meubel in gebruik. Toen ik de
bijlage van de mail opende en de foto van
het bureautje zag, kreeg ik een schok van
herkenning. Ik ben namelijk in het bezit van
een bijna identiek bureautje, welke ik jaren
geleden op een Rotterdamse veiling kocht
en waarvan ik allang het vermoeden had dat
het in Indië gemaakt moest zijn.
Dit vermoeden werd nu bevestigd, doordat
zowel op het bureau als het krukje van de
mailschrijver, een naamplaatje bevestigd
was. Hierop stond: 'Toko van der Pol', met
daaronder in twee regels: 'Soerabaja, Medan,
Semarang, Batavia'. Het bureautje vertoont
qua opbouw veel verwantschap met de
architectuur uit de jaren '30 die in Indië
door Nederlandse en Indische architecten
werd gebruikt. Ook vertoont het verwant
schap met meubilair van de Haagse School.
Een stijl in architectuur en interieurkunst,
die vooral in Den Haag tot ontwikkeling
kwam en waarvan architect Hendrik Wouda
de bekendste exponent is. De architectuur
en meubels van de Haagse School worden
gekenmerkt door rechthoekige volumes. Ook
typerend voor deze modernistische art deco
stijl: het gebruik van horizontale en verticale
lijnen, die weer geleend zijn van de Ameri
kaanse architect Frank Lloyd Wright. De Ame
rikaan werd door zijn collega's in Nederland
en in Indië bewonderd en dat brachten zij tot
uitdrukking in hun werk. Zowel mijn bureau
tje, als dat van de mailschrijver, is gemaakt
van Javaans teak (djati), waarbij de randen en
verbindingsstukken gezwart werden om de
lijnen van het meubel te benadrukken.
Van Toko van der Pol heb ik nog nooit eerder
gehoord. Er is ook weinig bekend over de
koloniale meubelen, die in de periode 1900
tot 1950 in Indië werden gemaakt, onder
invloed van de toen heersende Europese
stijlen. Deze Indisch-Nederlandse meubelen
zijn vaak wat 'primitiever' gemaakt dan hun
Hollandse voorbeelden. Misschien zijn er
onder de abonnees van Moesson wel mensen
die ook meubels van deze firma in hun bezit
hebben? En mij wellicht meer informatie
over deze toko of andere firma's kunnen
verschaffen? O
oktober 2008 17
23-09-2008 15:34:30
Moesson #4 Oktober.indd 17
