Een zeldzame vliegtuigstoel
door Frans Leidelmeijer
Op 1 oktober 1924 vloog men voor het eerst met een vliegtuig
naar Indië. Met de Fokker F.VII. De passagiersstoelen werden
verwijderd om plaats te maken voor extra benzinetanks, zodat
het 10 uur in de lucht kon blijven. Door pech heeft de bemanning
een noodlanding in Bulgarije moeten maken, de motor moest
zelfs vervangen worden. Bij elkaar heeft dit huzarenstukje 55
dagen geduurd, maar het was wel het begin van de vliegroute
naar de vroegere kolonie.
Frans Leidelmeijer
Na wat proefvluchten in 1928 en 1929 startte
de KLM op 25 september 1930 een tweewe
kelijkse lijndienst tussen Amsterdam-Batavia
waarvoor ze in het begin met de Fokker F.VII
vloog. Nadat de Fokker F.XII kort daarna werd
ontwikkeld, bestelde de KLM voor haar Indië-
route acht van deze toestellen en op 5 maart
1931 vond de eerste vlucht met dit type
plaats. Met deze snellere vliegtuigen duurde
de reis korter, gemiddeld 81 uur, verdeeld over
10 dagen. Met deze nieuwe toestellen kon
ook meer 'barang' vervoerd worden. Al met al
was het toch de langste reguliere lijndienst
ter wereld. Vanaf 1930 tot aan het uitbreken
van de Tweede Wereldoorlog groeide de
frequentie van de vluchten van eens per 14
dagen tot 3 vluchten per week. De KLM heeft
tot 1949, toen Indonesië onafhankelijk werd,
kapitalen verdiend op deze route. Hiermee
werd de basis gelegd voor de latere uitbrei
ding van het bedrijf.
De passagiersstoelen voor deze vliegtuigen,
zowel voor de Fokker F.VII als voor de Fokker
F.XII, werden gemaakt door de Haagse firma
H.P. Mutters en Zonen. De afgebeelde stoel
werd onlangs in deplorabele toestand op een
rommelmarkt gevonden en is met veel zorg
gerestaureerd. De materialen zijn aluminium
en leerdoek. Aluminium omdat het licht
van gewicht is en leerdoek om dit materiaal
makkelijk te onderhouden. Dat was ook wel
nodig, want veel passagiers werden luchtziek
omdat er in die tijd laag gevlogen werd.
Deze stoel is gemaakt rond 1930. In die tijd
ontstonden onder invloed van de Nieuwe Za
kelijkheid veel gebogen stalen buismeubels.
In de F.XII was plaats voor zestien passagiers
en vier bemanningsleden, twee vliegers, een
marconist en een mecanicien.
De KNILM, de Indische dochtermaatschappij
van de KLM, bestelde ook twee Fokkers F.XII,
die veel gebruikt werden voor binnenlandse
vluchten. Een toestel werd tijdens een Japanse
aanval op het vliegveld Semplak op Java ver
nietigd. Het andere viel tijdens de capitulatie
van het vliegveld Andir bij Bandoeng in de
handen van de vijand. De kans dat er een der
gelijke stoel ergens nog in Indonesië te vinden
is, is klein. Dat maakt deze recent opgedoken
stoel zeldzaam. Slechts in het Aviodome, het
Nationaal Luchtvaartmuseum in Lelystad
bevindt zich een vergelijkbaar exemplaar.
Met dank aan Joshua van Scherpenzeel.
februari 2009 17
Moesson #8 Februari.indd 17
27-01-2009 14:07:52
bespreekt iedere maand een
kunstobject dat ontstaan is
uit Europese en Indische
kruisbestuiving.
